Cascadeur: 'Ngôi sao liều mạng' sau màn ảnh

Cascadeur - nghề diễn viên đóng thế - chính là bệ phóng để những 'ngôi sao liều mạng' biến giấc mơ hành động trên màn ảnh thành hiện thực.

Họ nhảy lầu, đốt người, ăn đòn thay "sao"... Qua chia sẻ của những cascadeur có tiếng, cùng Tuổi Trẻ Cười khám phá về nghề diễn viên đóng thế tại Việt Nam.

Khởi nguồn của cascadeur

Nghề cascadeur ở Việt Nam bắt đầu manh nha từ thập niên 1990, khi điện ảnh nước nhà bước vào giai đoạn chuyển mình, với sự xuất hiện của các bộ phim hành động.

Những cascadeur đầu tiên thường là các võ sinh có nền tảng võ thuật vững vàng, được gọi là "diễn viên nhào lộn".

Một cột mốc đáng nhớ là bộ phim Người Mỹ trầm lặng (2002), nơi các cascadeur Việt Nam lần đầu được làm việc với một dự án quốc tế, thực hiện các cảnh cháy nổ đầy mạo hiểm.

Gần đây hơn, phim Hai Phượng (2019) đã đưa tên tuổi của cascadeur Hoa Trần lên một tầm cao mới, chứng minh tiềm năng của nghề này trong việc tạo dấu ấn cá nhân.

Các tổ chức như câu lạc bộ cascadeur Quốc Thịnh, do cascadeur kỳ cựu Nguyễn Quốc Thịnh sáng lập, đã đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo và kết nối cộng đồng cascadeur Việt Nam.

Để làm cascadeur, cần gì hơn can đảm?

Muốn làm cascadeur, không chỉ cần trái tim thép mà còn phải là "con nhà nòi" đa năng.

Nguyễn Quốc Thịnh, ông trùm cascadeur với hơn 30 năm trong nghề, tiết lộ với Tuổi Trẻ Cười rằng: "Đây không phải trò chơi cho kẻ lười biếng. Võ thuật là nền tảng - vovinam, karate, taekwondo - cái gì cũng phải biết đôi chút". Nhưng chưa đủ, Hoa Trần, từ lò võ karate quận 4, TP.HCM, kể thêm: "Phải học nhào lộn, đu dây, lái xe tốc độ cao... thậm chí phải học diễn xuất để không bị lộ là 'hàng giả'".

Cẩm Tú (sinh năm 1999), một trong những cascadeur trẻ nhất hiện nay, cho hay muốn làm diễn viên đóng thế thì tinh thần thép là điều quan trọng, bởi một giây lơ là là... toi! Từ rượt đuổi, đánh đấm đến té ngã, cascadeur phải sẵn sàng biến mình thành "bao cát sống" cho mọi cảnh quay.

Đặng Trung Tuấn (Tuấn Zoi), với 21 năm lăn lộn trong nghề, đúc kết: "Phải sáng tạo, học hỏi không ngừng. Một cascadeur là nghệ sĩ, kỹ sư, và vận động viên cùng lúc".

Thu nhập của nghề

Nói đến cát sê, nghề cascadeur giống như chơi xổ số: trúng thì sướng, trượt thì... ở nhà cả tháng là chuyện bình thường. Cascadeur Tuấn Zoi cho hay có tháng kiếm 20-30 triệu đồng, nhưng cũng có khi vài tháng ngồi chơi xơi nước.

Họ không có mức lương cố định, thù lao phụ thuộc độ khó của cảnh quay và túi tiền nhà sản xuất. Riêng Cẩm Tú hé lộ: "Dù nữ cascadeur hiếm, cát sê cũng chẳng khá hơn mặt bằng chung".

Với những diễn viên mới vào nghề, cát sê có thể chỉ vài trăm nghìn cho một cảnh quay nguy hiểm. Ngoài ra, nguy cơ chấn thương luôn rình rập, nhưng bảo hiểm nghề nghiệp vẫn là điều xa xỉ với nhiều cascadeur. Áp lực tinh thần cũng không nhỏ, khi họ phải hoàn thành công việc dưới thời gian gấp rút và sự kỳ vọng cao từ đoàn phim.

Nhưng đôi khi, may mắn mỉm cười. Cascadeur Lữ Đắc Long kể về thời hoàng kim với Người Mỹ trầm lặng (2002): "Cảnh cháy nổ nguy hiểm, tôi được ê kíp nước ngoài trả 500 USD, như cả gia tài lúc đó". Hay chuyến đi Ấn Độ năm 2006, mỗi cascadeur bỏ túi 3.000 USD, như trúng số độc đắc.

Dẫu vậy, những cơ hội như thế hiếm như sao giữa ban ngày. Phần lớn cascadeurs phải làm thêm nghề tay trái để đủ trang trải cuộc sống.

Tai nạn: Cơm bữa của nghề

Nguy hiểm là bạn đồng hành của cascadeur. Nguyễn Quốc Thịnh nhớ lại cảnh kinh hoàng trong phim Hồng Hải Tặc (1995) khi anh đóng thế cho diễn viên Lý Hùng: "Dây đứt, tôi treo lơ lửng 53 mét trên thác, may nắm được sợi dây của diễn viên bên cạnh". Cẩm Tú cũng không khá hơn khi bị lửa táp bỏng mặt, eo, chân trong phim Linh miêu nhưng vẫn cắn răng chịu đựng, cố gắng hoàn thành cảnh quay.

Hoa Trần từng bị đao sắt chạm vào đầu khâu 6 mũi, hay trật khớp vai cả tháng. Lữ Đắc Long đối mặt bom nổ, xe cháy... Còn Tuấn Zoi thì xem "bầm mắt, tét đầu" là chuyện nhỏ. Ngày trước thiếu thiết bị bảo hộ, khiến họ phải băng đầu bằng gạc để quay cảnh té xe. Dù giờ đã có giáp, đệm... bảo vệ, nhưng nguy cơ tai nạn vẫn rình rập như cái bóng.

Sao vẫn bám nghề?

Đơn giản là vì đam mê. Niềm vui của cascadeur không phải tiền bạc hay danh tiếng, mà là khoảnh khắc phim lên sóng, khán giả trầm trồ. Nguyễn Quốc Thịnh bảo: "Vui nhất là khi khán giả vỗ tay khen cảnh hành động". Anh tự hào khi các thế hệ cascadeur mình đào tạo đã thành đạt, đóng góp cho điện ảnh nước nhà, tham gia nhiều dự án vang danh trong nước, quốc tế. Quốc Thịnh từng lập kỷ lục Người thế vai nhiều nhất điện ảnh Việt Nam, được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xác nhận năm 2006.

Cẩm Tú từng chịu áp lực phải chứng minh bản thân trong ngành nghề vốn bị xem là "lãnh địa của đàn ông". Sau 6 năm gắn bó cascadeur, cô hạnh phúc vì được sống với nghề: "Dù không ai biết tên, thấy nỗ lực được ghi nhận là tự hào rồi". Hoa Trần thích thử thách giới hạn, còn Lữ Đắc Long và Tuấn Zoi yêu tình đồng đội, vẫn hết mình với nghề mỗi ngày.

Tuấn Zoi vui vẻ chia sẻ: "Nổi tiếng á? Chẳng mơ đâu. Làm vì yêu, vì muốn khán giả thấy cái hay". Số lượng cascadeur "rơi rụng" không ít, nhưng những người ở lại đều là "con nghiện" chính hiệu. Ở câu lạc bộ cascadeur Quốc Thịnh, nơi không chỉ nuôi nghề mà còn truyền lửa cho thế hệ trẻ. Quốc Thịnh vừa đùa vừa thật thà: "20 người đăng ký, 1-2 người trụ được, thế là thành công rồi".

Với sự phát triển của điện ảnh Việt Nam, đặc biệt là dòng phim hành động, nghề cascadeur đang đứng trước nhiều cơ hội. Các bộ phim như 578: Phát đạn của kẻ điên, Thanh Sói... cho thấy sự đầu tư lớn vào cảnh quay mạo hiểm, tạo điều kiện làm nghề cho cascadeur.

Tuy nhiên, để nghề này phát triển bền vững, cần có sự công nhận xứng đáng và cải thiện điều kiện làm việc, từ bảo hiểm đến thiết bị bảo hộ. Sự kết hợp giữa kỹ xảo CGI và cascadeur cũng là xu hướng mới, đòi hỏi diễn viên đóng thế phải học hỏi thêm để thích nghi.