Với đại dịch COVID-19 đang tàn phá cả thế giới, chưa bao giờ 1 năm trôi qua lại khó khăn với nhân loại như vậy. Tuy nhiên, ngay cả trong những thời điểm khó khăn này, một số khoảnh khắc của niềm vui vẫn len lỏi trong cuộc sống và một trong số chúng được khơi dậy bởi những khám phá và hiện tượng khoa học đầy cảm hứng. 

Từ những nỗ lực đáng kinh ngạc của các nhà khoa học trong việc phát triển vắc-xin COVID-19 trong thời gian kỷ lục đến việc hải cẩu vỗ tay và khủng long bơi lội, đây là 10 khám phá thú vị mà khoa học đã khiến 1 năm trôi qua bớt tồi tệ hơn với chúng ta.

• Bào chế thành công vắc xin COVID-19

Chưa đầy 1 năm sau khi dịch COVID-19 được xác định. Các nhà khoa học đã bào chế 223 loại vắc-xin để chống lại loại virus gây bệnh; 57 loại vắc-xin trong số này đã được thử nghiệm trên người. 

2 trong số các loại vắc-xin này đã được triển khai ở Mỹ. Các nhà khoa học tại đây khai thác một công nghệ tương đối mới dựa trên một chuỗi mã di truyền tổng hợp được gọi là RNA thông tin có chức năng tạo hệ thống miễn dịch để chống lại virus corona mới. 

Vắc-xin COVID-19 do Pfizer và Moderna phát triển, có hiệu quả lần lượt là 95% và 94,1%. Các chuyên gia kỳ vọng công nghệ này có thể thay đổi cuộc chơi đối với việc phát triển vắc-xin trong tương lai.

• Sự trở lại của cá voi xanh

Trong khoảng 100 năm trở lại đây, loài cá voi xanh gần như tuyệt chủng do nạn săn bắt. Mới đây, chúng đã quay trở lại vùng biển của đảo Nam Georgia, gần Nam Cực. 

Trước đó, người ta chỉ nhìn thấy duy nhất một con cá voi xanh ở khu vực này từ năm 1998 đến nay cho dù hoạt động săn bắt cá voi đã bị cấm từ năm 1960. 

Theo thống kê, khoảng 42.000 cá thể cá voi xanh đã bị bắt ở Nam Georgia từ năm 1904 - 1971. Nhưng một vài khảo sát gần đây đã đưa ra vài tin tức rất đáng hi vọng: Ngày 1-2-2020 các nhà khoa học đã nhìn thấy một bầy cá voi xanh hàng chục con đang bơi lội ở đây. Trong suốt năm, họ đã phát hiện có 58 cá thể cá voi xanh và con số này được công bố trên tạp chí Endangered Species Research vào ngày 19-11-2020. 

• Có sự sống trên sao Kim

Gần đây, các nhà khoa học đã phát hiện ra một chất hóa học bí ẩn có trong khí quyển của sao Kim và cho rằng đó là dấu hiệu của sự sống. Theo phân tích, đây là phosphine (PH3) - một hợp chất được tạo ra bởi sự hoạt động của vi khuẩn và con người. 

Phosphine cũng tồn tại trong bầu khí quyển của các hành tinh khí khổng lồ do các quá trình hóa học mà chúng ta đã biết trước đây. Nhưng không có quá trình hóa học nào như vậy được biết là tồn tại trên sao Kim. 

Tuy chưa chứng minh được một cách rõ ràng về giả thuyết tồn tại sự sống trên sao Kim nhưng đây cũng là một tín hiệu vui cho ngành khoa học Vũ trụ. 

• Hải cẩu tự vỗ tay mà không cần con người huấn luyện

Một bức ảnh thú vị được đăng tải trên tạp chí Marine Mamal Science vào tháng 1-2020 là hình một chú hải cẩu màu xám được cho đang vỗ tay trong vùng biển tự nhiên mà không hề có sự huấn luyện của con người. 

Bức ảnh thú vị này chụp chú hải cẩu sinh sống ở quần đảo Farrne (Đông Bắc nước Anh). Và người ta còn phát hiện ra rằng, chỉ những hải cẩu giống đực mới vỗ tay như hành động thu hút con cái ở xung quanh nó. 

Vì vậy, các nhà sinh vật học đoán rằng hải cẩu xám vỗ tay để giành lấy bạn tình hoặc để xua đuổi đối thủ cạnh tranh. 

• Khủng long biết… bơi

Khủng long trước đây được cho là không biết bơi. Nhưng cho đến năm nay, khi các nhà nghiên cứu phát hiện ra một chiếc đuôi giống mái chèo ở Đông Nam Morocco thuộc về loài khủng long ăn thịt, có răng sắc nhọn tên là Spinosaurus aegyptiacus thì sự thật mà chúng ta biết về loài khủng long dường như chưa đủ. 

Các nhà nghiên cứu cho biết vào tháng 4 trên tạp chí Nature, chiếc đuôi mới này cao và phẳng, gợi nhớ đến những chiếc đuôi được tìm thấy ở cá sấu hiện đại. 

Tuy nhiên, các nhà phân tích cũng chia sẻ rằng vì các hóa thạch được tìm thấy trong đất liền, loài khủng long này có thể thoải mái hơn trên cạn và chỉ bơi ở vùng nước nông mà không đi lạc quá xa.

• Vượn cáo đực tự tỏa mùi hương tán tỉnh bạn tình 

Vượn cáo đực tạo ra mùi hương trái cây trong tuyến cổ tay của chúng, chà xát nó trên đuôi và tạo ra một mùi hương về phía bạn tình tiềm năng. 

Loài vật này thường chỉ tiết ra hợp chất này nhằm thông báo với những con đực khác về việc đánh dấu lãnh thổ, thể hiện đẳng cấp của mình. 

Nhưng các nhà khoa học mới đây đã phát hiện ra rằng vượn cáo đực cũng sử dụng cách này để "tán tỉnh" những con cái. Thông thường, dịch tiết từ các tuyến cổ tay có mùi "đắng", "da bò" và "màu xanh", nhưng trong mùa sinh sản, chúng có mùi "trái cây, hoa và mùi ngọt ngào", để tạo sự thu hút với con cái mà chúng nhắm đến. 

Điều này có thể đánh dấu bằng chứng đầu tiên về kích thích yếu tố sinh dục ở động vật linh trưởng.

• Sự kết hợp tuyệt vời của sao Mộc và sao Thổ

Vào ngày 21-12 vừa qua, một hiện tượng hiếm gặp đã xảy ra. Đó là việc sao Thổ và sao Mộc xuất hiện rất gần nhau đến nỗi chúng trông giống như 1 vì sao thay vì 2. 

Các nhà khoa học gọi đây là Great Conjunction (sự kết hợp tuyệt vời) giữa các vì sao và xảy ra 20 năm 1 lần  Nhưng lần gần nhất xuất hiện vào ngày 16-7-1623. Còn việc sao Thổ "chạm trán" sao Mộc gần nhất vào năm 1223, cách đây 9 thế kỷ. Vì vậy, chúng được coi là một sự kiện hiếm gặp tuyệt vời trong năm 2020.

• Vẹt là nhà vô địch trong trò chơi trí nhớ

Tháng 5-2020, tạp chí Scientific Reports đăng tải, một chú vẹt xám có tên Griffin đã vượt qua 21 sinh viên ĐH Harvard để giành chiến thắng trong trò chơi trí nhớ kinh điển. 

Loài vẹt xám châu Phi có tuổi thọ hơn 50 năm và vẫn luôn là loài vật đặc biệt. Nhưng việc chúng có thể ghi nhớ hàng chục từ thậm chí hơn gấp nhiều lần như Griffin là sự kiện vô cùng ngoạn mục. 

Theo đó, Griffin đã chiến thắng 12/14 lần trong một trò chơi tìm ra một vật giấu trong chiếc cốc nhựa và được xáo trộn ngẫu nhiên nhiều lần. 

• Thời cổ đại, nữ cũng là thợ săn cừ chẳng kém gì nam giới

Các nhà khoa học đã khảo nghiệm và phân tích các mẫu vật từ ngôi mộ của nữ thợ săn có 9.000 năm tuổi và phát hiện ra rằng, thời cổ đại, phụ nữ có khả năng săn bắt thú lớn chẳng kém gì đàn ông. 

Phát hiện này còn nhấn mạnh rằng, vai trò của nam giới trong xã hội hiện đại có thể không phù hợp qui luật tự nhiên như chúng ta thường nhìn nhận. 

Ngoài ra, nhóm nghiên cứu đã xác định được 429 bộ xương từ các khu mộ cổ khác nhau trên khắp châu Mỹ; 27 bộ xương được chôn cùng với các công cụ săn bắn lớn. Phân tích thống kê sâu hơn cho thấy rằng từ 30% đến 50% thợ săn trong các quần thể này là nữ.

• Bạch tuộc đấm cá trong lúc săn mồi

Một phát hiện thú vị khác của năm 2020 là bạch tuộc thỉnh thoảng cũng "tung đòn" đấm cá trong lúc săn mồi. Và điều đó hoàn toàn là sự thật. 

Những chú bạch tuộc xanh cỡ lớn thường cộng tác với cá để tìm kiếm thức ăn. Nhưng thỉnh thoảng chúng không hài lòng với cách làm việc của cộng sự hoặc bất chợt thay đổi ý định chia sẻ thức ăn chúng sẽ dùng một cánh tay (cái tua) để đẩy những con cá ra xa mình, hay nói cách khác đấm vào lũ cá một cách hung hãn. 

Thông tin này được công bố trên tạp chí Ecology ngày 18-12. Nhà nghiên cứu Eduarco Sampaio - người phát hiện ra điều thú vị này đã chia sẻ rằng: Tôi gần như bật cười thành tiếng, và có cảm giác nghẹt thở khi nhận ra hành động của lũ bạch tuộc. Dù sau cú đấm, chúng đã trở nên dịu dàng hơn nhưng nó vẫn không làm tôi bớt ngạc nhiên khi quan sát chúng. 

Các nhà nghiên cứu đã quan sát hành vi này của lũ bạch tuộc 8 lần trong vòng 2 năm trong những chuyến lặn kéo dài ở vùng biển Eliat (Israel) và El Quseir (Ai Cập). Và họ đều công nhận rằng, đây là một nghiên cứu hài hước trong năm 2020.