Tuy nhiên cách gọi mỡ máu -tức trong máu có mỡ- là trật lất, bởi trong máu luôn có sẵn mỡ, ở mức vừa đủ xài, cũng như đường, đạm. Gọi là mỡ máu cao cũng kém chuẩn, vì có thứ mỡ thấp mới nguy.

Mỡ cũng năm bảy đường!

Mỡ (lipid) trong máu cũng nhiều nhánh khác nhau, nhưng can hệ tật bệnh thì cộm cán là hai cái tên Cholesterol và Triglyceride. Sự lên xuống của hai “ông kẹ” này phản ánh một số vấn đề sức khỏe, chứ không đơn thuần cao là nguy, thấp là an. 

“Bảng phong thần” mỡ máu tốt - xấu gồm:

Cholesterol toàn phần (<5,2mmol/L - >6,2mmol/L), LDL cholesterol (<3,3mmol/L - >4,1mmol/L), HDL cholesterol (>3,1mmol/L -  <1mmol/L), Triglyceride (<2,2mmol/L - >2,3mmol/L). Trong đó, ai cũng biết, hai loại Cholesterol HDL và LDL nổi danh là cặp thiện - ác đối đầu trong giới mỡ máu.

Bom nổ chậm?

Mỡ máu lâu ngày sẽ tạo mảng xơ vữa “đóng muội”, làm hẹp lòng mạch, trở thành kíp nổ chết người của hàng loạt vấn đề sức khỏe như tăng huyết áp, thiếu máu cơ tim, thiếu máu não, và đỉnh điểm là đột quỵ, nhồi máu cơ tim- bi kịch xảy ra khi lòng mạch nghẽn tắt hay mảng xơ vữa tróc trôi lềnh bềnh. Tăng Triglyceride còn là kẻ đầu têu sinh gan nhiễm mỡ, đề kháng insulin và viêm tuỵ cấp...

Vì đâu nên nỗi?

Không ít người mắt tròn mắt dẹt khi biết mình bị mỡ máu mà không rõ nguyên cớ làm sao. Nói chung, trước sau gì ai cũng lãnh một “vé”; nhưng nhóm người được cho là sớm được “quy hoạch” mỡ máu nếu có lối ăn uống và sinh hoạt lười vận động, stress, ăn nhiều đồ béo, thịt đỏ, phủ tạng, rượu bia. Mỡ máu cũng thường lấy số từ di truyền hoặc yếu tố gia đình. Tuổi tác, suy gan, suy giáp, tiểu đường, phụ nữ mãn kinh… cũng là những tay sinh mỡ máu. Béo phì, đương nhiên cầm chắc một suất, nhất là dạng béo bụng…

Có rục rịch gì không?

Mỡ máu hầu như im hơi lặng tiếng, cho đến khi xảy ra biến chứng hoặc dọa biến chứng. Chẳng hạn, cơn đau thắt ngực ngấm ngầm, nhưng thường là nhờ một bảng xét nghiệm tình cờ qua thăm khám hay truy nguyên chứng bệnh nào đó. Từng có chuyện bác sĩ thất kinh phát hiện máu người bệnh nổi… váng mỡ! Máu người có thể rán được cá không còn là chuyện nói sốc nữa.

“Qua cầu gió bay” vẫn mỡ máu

Mỡ máu tạo cảm giác người béo, người ăn uống xả láng đã có phước phần định sẵn; nhưng trên thực tế có không ít vị mình hạc xương mai, cả đời rau cháo vẫn mỡ máu rần rần. Cớ sự? Do stress làm rối chuyển hóa, trong đó có chất béo. Người gầy ăn uống kém, dẫn đến thiếu chất thải hồi chất béo. Kiêng khem khiến cơ thể phải tăng hấp thu và phân giải mỡ để chi dùng năng lượng, đẩy một lượng mỡ xôm tụ vào máu. Đây là những nguyên cớ khiến người gầy, người quanh năm suốt tháng làm bạn với “rau cháo qua ngày” vẫn có tên trong hội mỡ máu. Lần nữa tình trạng trẻ hoá lại vận vào mỡ máu. Không thiếu nam thanh nữ tú văn phòng nhân chuyến khám sức khỏe phải nhận hung tin: máu hơi bị “béo ngậy”.

Gan nhiễm mỡ “tình cũ không rủ cũng tới”

Có thể nói gan nhiễm mỡ là “tình cũ không rủ cũng tới” của mỡ máu. Ưu tiên nghiêng về nhóm tăng Triglyceride + giảm Cholesterol tốt. Có người tình cờ qua siêu âm phát hiện gan mỡ, bồi thêm xét nghiệm thòi ra máu mỡ; có người bị phán mỡ máu trước, còn gan mỡ là phát hiện tập hai. Tùy mức độ  (% nhiễm mỡ) và có kèm viêm gan hay không, mà gan nhiễm mỡ được định dạng lành hay dữ. Cũng như mỡ máu, không ít “tao nhân mặc khách” không rượu bia thuốc lá, ăn kiêng chằm chặp vẫn bị gan nhiễm mỡ. Phòng và chữa gan nhiễm mỡ, ngoài các bài chống mỡ máu, còn cần thêm đòn phụ bảo vệ  gan.

Bệnh vào từ miệng

Chế độ ăn đóng vai trò xương sống trong phòng chống mỡ máu. Gia giảm tùy tình hình, người bị rồi cần kỷ luật sắt, người chưa bị thì phòng thân. Kiêng đồ  béo, chiên xào, thức ăn nhanh. Chọn  thực phẩm cholesterol thấp (rau, đậu, thịt nạc…). Rộng tay với thực phẩm giàu chất xơ. Hạn chế thịt đỏ, nội tạng, ăn muộn. Những hảo thực giúp hạ mỡ là gừng, đậu và chế phẩm, nấm hương, mộc nhĩ, hành tây, trà xanh. Ngoài ra là thể dục, kiểm soát cân nặng và stress… 

Khi bàn ăn bất lực thì cờ đến tay mấy viên thuốc. Tây y có hơn chục loại thuốc giảm mỡ máu chia thành các nhóm fibrate, statin, resin, niacin. Mỗi loại mỗi phách, tôn chỉ chung là ức chế hình thành, giảm hấp thu chất béo nói chung, hạ cholesterol xấu, nâng đỡ cholesterol tốt nói riêng…