Luật sư Trung Quốc lên sóng livestream vì... ế ẩm

Từ những phiên livestream tư vấn miễn phí, ngày càng nhiều luật sư trẻ Trung Quốc tìm được khách hàng và chỗ đứng giữa thị trường bão hòa. Mạng xã hội đang âm thầm thay đổi cách hành nghề, nhưng cũng kéo theo không ít ảnh hưởng.

"Chồng tôi mua nhà trước khi cưới, tôi có quyền lợi gì không?", "Không có thu nhập ổn định thì có giành được quyền nuôi con không?"… Những câu hỏi như vậy liên tục xuất hiện ngay khi Wen Xiu bật livestream mỗi ngày. Trong ba tiếng đồng hồ, nữ luật sư 32 tuổi kiên nhẫn giải thích rủi ro pháp lý, gợi mở phương án và trấn an cảm xúc cho những người chưa từng gặp mặt.

Bên ngoài khung hình, hàng trăm người lặng lẽ theo dõi. Có người đặt câu hỏi, có người chỉ nghe. Livestream của Wen giống một "phòng tư vấn pháp lý trực tuyến", nơi các khủng hoảng đời sống được đưa lên màn hình theo thời gian thực.

Luật sư lên mạng xã hội tìm khách hàng

Theo SixTone, Wen Xiu, làm việc tại Thượng Hải và chuyên về luật gia đình, là một trong ngày càng nhiều luật sư trẻ Trung Quốc "chuyển văn phòng lên mạng". Trên các nền tảng như Douyin hay Xiaohongshu, livestream và video ngắn đang trở thành công cụ hành nghề mới, đưa tư vấn pháp luật đến gần công chúng hơn bao giờ hết.

Theo Zhang Bochao, nhà nghiên cứu tại Viện Khoa học Xã hội Thượng Hải, mạng xã hội là sự mở rộng tự nhiên của các chương trình phổ biến pháp luật truyền thống. "Những hoạt động như Ngày tuyên truyền pháp luật hay giáo dục trong trường học chỉ diễn ra theo thời điểm. Mạng xã hội thì liên tục, tương tác và dễ tiếp cận hơn nhiều", ông nhận định.

Với người xem, hình thức này mang lại khả năng tiếp cận thông tin pháp lý nhanh và rẻ hơn so với tư vấn chính thức. Với luật sư, đây là cánh cửa mở ra lượng khách hàng vượt xa các mối quan hệ truyền thống. Zhang ví việc tiếp xúc thường xuyên với nội dung pháp lý như một "giai đoạn tiền tư vấn", giúp giảm rào cản tâm lý và xây dựng niềm tin ban đầu.

Mi Yanyan là một trong những người tìm đến Wen theo cách đó. Đầu năm 2024, khi hôn nhân đứng bên bờ tan vỡ, Mi tình cờ thấy livestream của Wen trong lúc lướt các phiên bán hàng trực tuyến. "Trước đó, muốn tìm hiểu luật tôi chỉ biết tra sách hoặc mò mẫm trên mạng mà không biết thông tin nào đáng tin", Mi kể. Sau vài tuần theo dõi, cô quyết định nhờ Wen đại diện cho vụ ly hôn.

Khác với hình dung về một luật sư lạnh lùng, Wen tạo cảm giác gần gũi, giải thích rõ ràng và lắng nghe. "Nhiều người đến với tôi khi họ còn chưa biết câu hỏi của mình là gì", Wen nói. "Họ không chỉ cần luật, mà cần ai đó giúp họ gỡ rối cảm xúc". Cô đùa rằng đôi khi công việc của mình giống tư vấn tinh thần hơn là tư vấn pháp lý.

Livestream, theo Wen, giúp đẩy nhanh quá trình xây dựng niềm tin. "Người xem không chỉ nghe nội dung, mà còn quan sát cách bạn nói chuyện, thái độ và cách suy nghĩ. Họ tự quyết định có tin bạn hay không". Bên cạnh livestream, cô còn làm video ngắn về thừa kế, tài sản hôn nhân, cố gắng tránh thuật ngữ chuyên môn để người xem không bị "đuối".

Làn sóng luật sư lên mạng phản ánh thực trạng khó khăn của ngành. Trung Quốc hiện có khoảng 830.000 luật sư, tăng hơn 10% mỗi năm, trong khi số vụ án tại tòa chỉ tăng khoảng 1%. Thị trường bão hòa khiến thu nhập phân hóa mạnh. Theo Viện Nghiên cứu Kinh tế ERI, nhiều luật sư mới vào nghề chỉ kiếm được 5.000-8.000 tệ mỗi tháng (khoảng 18-30 triệu đồng), ngang hoặc thấp hơn một số công việc dịch vụ tại đô thị lớn.

Trong bối cảnh đó, mạng xã hội trở thành "phao cứu sinh". Sách trắng pháp lý Douyin 2025 cho biết hơn 80% công ty luật trên nền tảng này ghi nhận lượng khách hàng tăng nhờ tiếp thị online. Luật sư Ren Chuanqian tại Thượng Hải cho biết không ít chủ doanh nghiệp nhỏ tìm đến ông sau khi xem các video phân tích tranh chấp lao động.

Tuy nhiên, sự bùng nổ này cũng kéo theo những "vùng xám". Ranh giới giữa tư vấn pháp lý và giải trí đôi khi bị xóa nhòa khi một số tài khoản dùng nội dung gây sốc hoặc gợi cảm để câu view. Tháng 9 vừa qua, một KOL tại Thành Đô với 140.000 người theo dõi bị phát hiện giả danh luật sư dù không có chứng chỉ hành nghề.

Trước tình trạng đó, các nền tảng bắt đầu siết chặt kiểm soát. Douyin hiện yêu cầu tài khoản pháp lý phải xác minh chứng chỉ, hợp đồng với công ty luật và tình trạng hành nghề trước khi được livestream. Nhiều hãng luật cũng xây dựng quy định nội bộ cho hoạt động online, dù việc giám sát không hề dễ dàng.

Theo luật sư Ren, độ nổi tiếng trên mạng không đồng nghĩa với năng lực chuyên môn. "Có người dùng hài hước hay chiêu trò để kéo view. Tôi không nói là sai, nhưng nó không phù hợp với hình ảnh luật sư. Khách hàng nghiêm túc sẽ tìm người đáng tin cậy", ông nói.

Xu hướng này cũng đang tái định hình cách luật sư trẻ xây dựng sự nghiệp. Thay vì làm mọi lĩnh vực, họ ngày càng chuyên sâu vào các ngách như hôn nhân, lao động hay thừa kế để định vị rõ ràng hơn trên không gian số.