Không khí sáng sớm trong lành là suy nghĩ được “đóng đinh”, bởi lý giải đơn giản: đó là thời điểm thiên hạ, xe cộ, quán xá chưa thức giấc. Trước đó, mặt đất có cả đêm tự “detox”, với sự giúp sức của đội quân cây xanh nhà nghề chuyên hút CO2 nhả O2. Sáng sớm xem như một thoáng khí trời thanh sạch ngắn ngủi, trước khi sặc sụa khói bụi ít giờ sau đó!

Trên nóng dưới lạnh!

Vậy nghịch nhiệt làm hỏng cái “thiên đường” mỗi sớm mai thức dậy này thế nào?

Để rõ nghịch nhiệt, phải hiểu thế nào là thuận nhiệt. Không khí càng lên cao càng loãng và lạnh, lẽ trời định đoạt này vận hành y khuôn từ khai thiên lập địa, cho đến khi, thi thoảng giở quẻ dưới tay một hiện tượng gọi là nghịch nhiệt. Lúc này không khí như bị dốc ngược- trên nóng dưới lạnh, vậy mới kêu nghịch nhiệt.

Úp sọt ô nhiễm

Không có gì ầm ĩ, chỉ là trò “trồng cây chuối” của không khí, nếu không có sự can dự của ô nhiễm. Ở thế thuận nhiệt, bụi mịn, khí thải, khói độc…theo chân dòng đối lưu bốc lên cao, tản dần, hết chuyện. Ngược lại, vào tay nghịch nhiệt, khí trời như cái nồi úp sọt toàn gia bụi bặm bên dưới, biến chúng thành một đám “oan hồn” vướng vất, khó tan.

Dễ đoán, những ai có việc ra đường sớm, rồi các cô các bác thể dục buổi sáng sẽ…lãnh đủ bầu không khí tối mặt tối mày này. Ngặt là càng quơ tay xoạc chân, hít thở nhiệt tình, tiêu thụ nhiều oxy càng vớ bẩm ô nhiễm!

Đêm dài lắm mộng…

Vậy, nghịch nhiệt ở đâu ra? Vì sao trổ mòi buổi sáng? Nhiều giải thích, nhiều yếu tố cần tính, trong đó có cả vấn đề góc nghiêng bức xạ mặt trời. Nghịch nhiệt còn hay xuất hiện vào những tháng đông, đêm dài, nhất là đêm lặng gió.  

Nghịch nhiệt vô hình, trừ khi có mặt bầu đoàn bụi mịn PM 2.5, PM 10, khói đốt đồng/đốt than/cháy rừng/xe cộ/nhà máy... Lúc này, nếu gom đủ, nghịch nhiệt song tấu ô nhiễm, sẽ trình diễn một màn sương mù ấn tượng. Chẩn đoán phân biệt đám mù này, với những giọt sương đọng trên lá mỗi sáng dễ như bỡn, bởi bộ dạng không lẫn đâu được: là đà tầm thấp, và dai như bà cô lắm lời. Phần lớn nghịch nhiệt chỉ tung tác đoạn ngắn, khi mặt trời lên, thuận nhiệt sẽ đoạt lại quyền bính. Ở nơi ô nhiễm nặng, nghịch nhiệt có hẳn nửa ngày cát cứ, thậm chí cả ngày.

Trời không chịu đất, thì đất chịu trời!

Chẩn bệnh xong, giờ thì chữa thế nào?

Trước tiên, cần nói ngay, không khí buổi sớm cơ bản vẫn nhân chi sơ tính bổn thiện. Không phải hôm nào cũng có nghịch nhiệt, và lưu ý: không khí chỉ sinh sự nọ kia khi có sự toa rập cùng lúc của tay ba  “sáng sớm + nghịch nhiệt + ô nhiễm”. Nghĩa là, buổi sớm đồng quê thanh tịnh, dù có nghịch nhiệt, mấy bác nông dân đánh trâu ra đồng sớm cũng có phần không cần gì lo.

Vậy, những cư dân phố thị, oan gia nghịch nhiệt, phải làm thế nào với bài toán thể dục buổi sáng? 

Tất nhiên, không hô phong hoán vũ được, không bỏ của chạy lấy người, chỉ còn cách trời không chịu đất thì đất chịu trời. Không phải sớm mai nào cũng rơi vào tay nghịch nhiệt, cũng như không dễ mục kích chúng bằng mắt thường, trừ màn sương mù diễu võ giương oai. Cho nên, thân là dân phố, mà là phố ô nhiễm, thì tinh thần “một ngày như mọi ngày” sẵn sàng đối phó lâu dài với nghịch nhiệt là cầm chắc.

Tính lại thể dục buổi sáng

- Nghịch nhiệt lơi tay tầm 6 giờ sáng, và cuốn gói hẳn khoảng 9-10 giờ. Tùy nghi sắp xếp, nếu cần, cắt luôn chương trình thể dục sáng, chuyển sang thời điểm khác. 

- Cần xét lại suy nghĩ chỉ sáng sớm là thời điểm duy nhất cho thể dục. Sáng, trưa, chiều, tối, đều có đất dụng võ cho sức khỏe, miễn  điều chỉnh hợp lý. Bình minh, ta có đủ tinh thần và lực lượng sau  đêm dài nghỉ ngơi; ngược lại, buổi tối, ta lại có cả ngày lao tâm khổ tứ mệt nhọc. Tuy vậy, đơn giản chỉ bách bộ công viên thì nôm na như nhau cả.

- Mấy bài tủ vẫn dùng tốt: như tránh trục lộ giao thông, chọn nơi nhiều cây xanh. Khí bẩn nghịch nhiệt ở tầm thấp, nên có thể tận dụng sân thượng đỡ thiệt phần nào.

- Mấy hôm sương mù làm căng, nên cân nhắc hoãn tập. 

- Đeo khẩu trang tập thể dục, vừa khó chịu lẫn khó coi, nhưng thế thời đôi khi phải thế.

- Theo dõi thông tin ô nhiễm trên báo đài để chỉnh lịch, thay vì ra đường rồi lỡ bộ  cắn răng làm tới.

- Những ai có vấn đề hen suyễn, phổi mạn tính, tim mạch..., phải đánh thêm dấu nhắc cẩn thận với nghịch nhiệt ô nhiễm.