Hiệu quả 90%  là đột phá của giới vaccine?

BNT162b2 của đội Pfizer/ BioNTech, được cho hiệu quả tới 90%, trong khi  trước đó người ta chỉ mong 50%  là đã nổ sâm banh. Vượt mong đợi nhưng  không phải vô tiền khoáng hậu. Minh họa, riêng vaccine sởi/rubella đã ăn đứt 95% hay cả vaccine cúm, lẹt đẹt 50-60%, nhưng xuất thần cũng tới 90%. Người ta nổ như sấm ở chỗ virus mới, công nghệ mới, vaccine mới, trong thời gian cực ngắn, mà đã “ăn dày”.

Vaccine Mỹ xài công nghệ mRNA tối tân nên mới ăn tiền được vậy?

Thế thời của vaccine là gửi kháng nguyên tối thiểu vào để rèn quân. Mức “tối thiểu” hiện xuống tới hàng phân tử, tức DNA và RNA. Với BNT162b2, người ta gửi một đoạn mã mRNA COVID-19 vào cho tế bào người cùng “liên danh” sản xuất protein gai (S- protein) làm  kháng nguyên. Có vụ hợp tác tréo ngoe này bởi COVID-19 là virus RNA, không tự “đẻ chữa” được. Cũng không độc nhất vô nhị gì, người ta đã nghĩ ra và làm thử từ khuya, chỉ là lần này mẹ tròn con vuông.

Vaccine của mấy ông Nga cũng vừa bố cáo thậm chí tới 92%. Nghe nói họ dùng công nghệ vũ trụ chi đó ?

Người Nga gọi vaccine nhà làm là Sputnik V, một chút “ăn mày dĩ vãng”. Sputnik V xài công nghệ vector virus. Giống mà khác hàng  Mỹ, Đức là họ gửi thẳng mã gen S-protein lên một loại virus khác (adenovirus) sắm vai ngựa thồ. Hàng họ, cơ bản như nhau, cùng dùng nguồn di truyền, chỉ hơi khác khoản đóng gói và ship hàng.

Nga, Mỹ, Đức gì cũng được, tóm lại là nhân loại thở phào với COVID-19 được chưa?

Với vaccine, 2 điểm phải đạt là hiệu quả và an toàn, riêng với thế nước đến chân như COVID-19 còn phải nhanh hết tốc lực. Dần dà, có khi thuốc chủng lên kệ thì chẳng còn bao nhiêu “mẫu” thử . Hai mẻ  BNT162b2, Sputnik V, chắc chắn còn nhiều tay đua khác tiếp bước, gần như giải đẹp bài toán này. 

Nhân loại, tạm cho đã có “đồ chơi” với SARS-CoV-2 thay vì bắt giặc tay không hay liều ăn cả ngã về không với “miễn dịch cộng đồng” tự nhiên. Dù có thể các “idol” không thật bá đạo như chào hàng, nhưng việc chúng ta có cơ hội thọc gậy vào guồng bánh xe đang băng băng của COVD-19, đã có cơ may thủ cục vốn “miễn dịch” căn cơ, dù chưa thể nốc-ao, cũng gọi là thở phào được. Chỉ chừng non tháng trước, thiên hạ gần như trắng tay, bấn xúc xích về viễn cảnh phải ăn đời ở kiếp với COVID-19, về những dự báo rầu rĩ về vaccine cùng lời ong tiếng ve...

Vui thôi đừng vui quá. Khả năng một cú mừng hụt là có thể ?

Dù gì, “tình yêu” BNT162b2 chỉ mới tạm qua bài giai đoạn 3, vẫn còn nước số 4 cuối, khi hàng tỉ mũi tiêm được tung ra phạm vi toàn cầu. Đây là đoạn hoàn thiện, sửa sai và cập nhật bản vá. Khập khiễng, như chúng ta chỉ đang dùng “bản beta” của vaccine, ai biết ra sau ngày sau...

Một loạt câu hỏi bỏ ngỏ

Cả với bản “dùng thử” cũng đã sớm bộc lộ không ít lăn tăn. BNT162b2 được cho sinh tạo miễn dịch từ ngày thứ 7 sau mũi 2, 28 ngày sau mũi 1. Hoài nghi bập ngay chỗ này, miễn dịch kéo dài bao lâu ? 6 tháng, 1 năm? Hay kẻo lại sớm “khi vui nó đậu khi buồn nó bay”?  Vaccine tạo đề kháng kiểu gì? Giúp người miễn nhiễm Corona hay chỉ không mắc triệu chứng?  Đa dạng về độ tuổi, chủng tộc, bệnh nền của cỡ mẫu, cũng chưa thật sự một lời bốn ngựa khó theo. Sau rốt vẫn là chuyện tính mạng, dù hãng dược thề độc rằng tác dụng phụ chỉ là gãi ngứa. Rõ là không khí hồ hởi chủ yếu đến từ thông tin “dệt gấm thêu hoa” của nhà sản xuất, mèo nào cắn mĩu nào còn ở phía trước.

Hàng sẵn nhưng còn sản xuất có kịp ?

Phụ của phụ, nhưng năng lực sản xuất cũng mệnh hệ không nhỏ tới đường đời vaccine. Pfizer cam đoan sở hụi 15-20 triệu liều đến cuối năm, 1,3 tỉ năm kế tiếp và giá khởi điểm là 39 đô la. Thấy ngay, dân Mỹ, Đức, “nhà có điều kiện” hưởng trước, phần còn lại vẫn phải chờ,  trong khi COVID- 19 không ra vẻ gì nao núng với tin “sát thủ” xuống núi. Tất nhiên, còn Sputnik V và loạt ứng viên ngựa về cuối, nhưng khoảng trống miễn dịch khó lấp đầy nay mai. 

Kết 

Cửa ra, dù mở toang hay không chưa biết, nhưng chúng ta đã nắm được nắm cửa. Khả năng bom xịt vẫn có, viễn cảnh nhân loại hớ cú đau vẫn còn. WHO, thường lệ, vừa “tweet” rằng không nên xem vaccine là ngã thoát duy nhất của dịch bệnh, vẫn phải bổn cũ xài lại khẩu trang, giãn cách. SARS-COV-2 vẫn đang giữ nguyên phong độ khó lường.