Bị đám “cừu đen” lấn lướt khiến máu có màu... chocolate, nên còn gọi là bệnh máu nâu.

Nitrat & máu nâu

Có 2 thể MetHb  bẩm sinh và mắc phải. Máu nâu thứ nhì thường do nạp vào các chất hậu thuẫn MetHb, hầu hết có gốc nitrat/nitrit, anilin (thuốc nhuộm, chì màu), rửa móng tay, long não, thuốc (nitroglycerin, amyl nitrit, benzocaine ...).

Rau củ quả

Trên bàn ăn, nitrat rau củ là nguồn sung quỹ  MetHb thịnh hành. Nitrat hoa lá tương đối vô hại, chỉ bố đời khi chuyển thành nitrit. Ăn phải nước nhiễm nitrat cũng là nguồn máu nâu có hạng.

Rau quả, hoặc có sẵn lượng nitrat thiên bẩm, hoặc nhiễm bậy từ phân bón, trừ sâu, chế biến. Điểm mặt vài “triệu phú tự thân” nitrat quen mặt giới nồi niêu xoong chảo như củ dền, cà rốt, cải bẹ xanh, củ cải đường, bó xôi, bí đao, đậu xanh...

Củ dền best seller  

Vòng vo rồi cũng quy về một mối - củ dền. Củ dền, danh truyền bổ máu, rất được các mẹ chuộng nấu canh, lấy nước pha sữa, thúc bồi cục bạc cục vàng thêm đỏ da thắm thịt. 100g sản phẩm chứa 250 mg nitrat vô cơ, một con số đáng nể. Y thị, đây là tác giả các ca  MetHb mắt thấy tai nghe nhất hạng của trẻ nhỏ.  

Baby blue khốn khổ 

Ngộ độc MetHb với tím tái, khó thở, tim nhanh, không nhanh tay trẻ thiếu oxy não/tim sinh co giật, ngưng tim, suy hô hấp, hôn mê,  tử vong... Do tím tái hơi ngã xanh, lý do  khiến các bệnh nhi MetHb được gọi là baby blue. Ăn củ dền đỏ, trong thì máu hóa nâu, ngoài thì da xanh lét. 

Củ dền có oan?

Nhiều khoa cấp cứu BV nhi đồng từng đôi ba lần vất vả với các baby blue, có chữ ký của củ dền. Chuyện đã rõ ? Tuy vậy nói đi phải nói lại, có nhiều ý kiến đòi giải oan cho củ dền. Người ta bào chữa:

Nitrat chỉ làm xấu khi chuyển thành nitrit trong cơ thể, hoặc rau củ để qua đêm. Mức độ khác nhau, thường chưa đủ gây hại. Trẻ <6 tháng còn tồn dư nhiều tế bào máu bào thai, thứ dễ chuyển thành MetHb. Trẻ lại thiếu enzyme khử MetHb, pH dạ dày kiềm, đều thuận lợi chuyển nitrat thành nitrit...

Trên cũng là “lợi điểm” khiến trẻ nhỏ dễ nguy với MetHb hơn trẻ lớn và người lớn.

May rủi

Vậy oan ức chỗ nào? Tùy cơ địa, hoàn cảnh mà đứa trẻ có hội đủ các yếu tố khả thi hay không. Trẻ này ăn canh rau dền, uống sinh tố, sữa pha củ dền ngày này tháng khác không sao, trẻ khác thì biết đá biết vàng. 

Nitrat/nitrit cạch mặt

Dù thế nào, nitrat/nitrit vẫn là cái tên mà các mẹ cần dè chừng, nếu cạch mặt thì hơi quá.

Nhắc kẻo quên. Không chỉ bé nằm nôi, trẻ lớn và người lớn đều có thể là các baby blue tiềm năng. Đừng quên cả kho chất sinh MetHb. Đơn cử benzocaine, một loại thuốc tê, dùng khó chịu da kích ứng, đau họng, đau răng, ngứa âm đạo/trực tràng, móng quặm, bệnh trĩ, có khi được dùng xoa nướu giảm khó chịu cho trẻ mọc răng. Một nguồn đáng kể khác là nước giếng nhiễm nitrat được dùng rửa rau, hãm trà...

Thêm một nhắc nhở nặng cân khác cho các bà mẹ, bà vợ, đó là rau quả chế biến rồi để qua đêm là cách đẩy nhanh tiến độ nitrat thành nitrit có hạng.