Những 'nghệ sĩ trong bóng tối'

Họ là những người đến sớm nhất, về muộn nhất, làm nặng nhất và... ít được nhắc tên nhất. Đó chính là nhân viên hậu đài, những "nghệ sĩ trong bóng tối" sau tấm màn nhung.

"Khán giả chỉ thấy người diễn, chứ có mấy ai nhớ người dọn sân khấu", anh Huỳnh Thức Thức (sinh năm 1989), trưởng hậu đài Sân khấu kịch 5B (TP.HCM), vừa nói vừa cười với Tuổi Trẻ Cười về chuyện nghề của mình...

Sau tấm màn nhung...

Công việc của nhân viên hậu đài bắt đầu từ khi khán giả còn đang loay hoay tìm chỗ gửi xe, và kết thúc khi người cuối cùng rời rạp. "Ví dụ suất diễn 7h tối, thì 3h chiều tụi tôi có mặt rồi. Sân khấu sáng đèn 2 tiếng, nhưng chuẩn bị mất 3 - 4 tiếng. Xong xuôi hết thì cũng gần 11h khuya mới được về", anh Thức kể.

Mỗi suất diễn, nhân viên hậu đài được trả 200.000 - 300.000 đồng, không theo giờ. Không chỉ khiêng bàn ghế, họ còn phải biết dàn dựng, lo ánh sáng, âm thanh, đạo cụ, phục trang, thậm chí "chữa cháy" tình huống trên sân khấu.

Ở Sân khấu kịch 5B, tổ hậu đài có tám người, nhưng đủ để "bưng cả vũ trụ" mỗi khi đèn tắt. Họ chia việc chi tiết đến từng chiếc ghế, chậu hoa. "Khi chuyển cảnh, đèn tắt cái bụp, tối thui. Ai bưng bàn, ai bưng ghế, ai đứng chỗ nào đều phải chuẩn từng bước chân. Chứ không thể cả đám ùa ra, bưng lộn đồ là hỏng việc", anh Thức nói.

Nhiều nhân viên hậu đài vốn học diễn viên, chọn ở lại với nghề để "nuôi ánh đèn sân khấu". Họ xem đây là cách được học nghề thực tế nhất. "Hậu đài là lớp học đặc biệt, dạy mình hiểu sân khấu từ phía sau. Không phải ai cũng có cơ hội đó", anh Thức tâm sự.

Có những buổi diễn mà công tác chuẩn bị kéo dài cả ngày. Như vở Giấc mơ lóng lánh, đội hậu đài bắt đầu từ 7h sáng, đến 5h chiều mới sắp xong cảnh trí. "Học diễn viên ra mà làm hậu đài, phải thương sân khấu lắm mới chịu", anh Thức chia sẻ.

Những "pha cứu cháy" cười ra nước mắt

Sân khấu là nơi mọi thứ đều có thể xảy ra. Anh Thức kể, có lần chuẩn bị vội, nhân viên quên đổi hoa cũ sang hoa mới. Khi đèn vừa bật sáng, khán giả chưa kịp khóc vì cảnh cảm động thì đã cười nghiêng ngả vì thấy... vài anh hậu đài chạy tán loạn sau cánh gà.

"Lần khác, dọn cảnh xong, đến lúc dẫn diễn viên ra thì... diễn viên quên cảnh, bỏ đi vệ sinh. Cả đám chạy đi tìm. Tụi tôi phải đẩy một diễn viên khác ra sân khấu để câu giờ. Nhiều khi mấy cảnh đó không có trong kịch bản, nhưng diễn viên xử lý lẹ, khán giả tưởng là thật", anh Thức kể, giọng pha chút bất lực lẫn hài hước.

Nhân viên hậu đài đôi khi còn phải... diễn thay diễn viên thật. Như trong vở Tía ơi con lấy chồng, một nhân viên ra sân khấu câu giờ, lỡ đùa mạnh tay làm gãy móc võng. Đến khi diễn viên ra diễn thật thì... té cái bịch. Cả rạp cười ầm, còn bạn diễn bên cạnh phải ứng khẩu "chữa cháy" bằng vài câu thoại tưởng tượng.

Kết quả, khán giả tưởng đó là... sáng tạo nghệ thuật!

Nghề tay chai, chân bầm

Đằng sau những tiếng cười là cả núi công việc nặng nhọc. Nhân viên hậu đài không chỉ dọn cảnh mà còn phải leo trèo chỉnh đèn, vác phông, lắp thiết bị, sấy micro ướt khi đi lưu diễn gặp mưa.

Anh Dũng, nhân viên hậu đài Nhà hát kịch TP.HCM, kể: "Có lần đi diễn ở Hóc Môn, trời mưa tầm tã, máy móc ướt hết. Phải đem micro đi sấy khô, đợi cả tiếng mới diễn tiếp được. Nhưng bù lại, đi diễn phục vụ bà con vùng xa vui lắm. Có suất cả ngàn người coi, tụi tôi cảm động muốn khóc".

Công việc của họ tiềm ẩn nhiều nguy hiểm: trật tay, bong gân, té ngã... là chuyện như cơm bữa. Ấy vậy mà đến nay, theo anh Thức, vẫn chỉ có vài sân khấu mua bảo hiểm lao động cho nhân viên hậu đài. Còn lại, phần lớn "nghệ sĩ trong bóng tối" vẫn tự lo cho an toàn của mình bằng... cẩn thận và cầu nguyện.

Một mẹo nghề khá thú vị được anh Thức "bật mí": "Trước khi chuyển cảnh, tụi tôi thường nhắm mắt 10 - 15 giây để quen với bóng đêm. Khi đèn tắt, ra sân khấu vẫn thấy đường đi. Chiêu này truyền tai nhau từ đời ông thầy hậu đài đầu tiên tới giờ".

Được nghệ sĩ trân quý

Dẫu cực khổ, nhân viên hậu đài vẫn thấy mình hạnh phúc. Vì họ được tiếp cận nhiều nghệ sĩ lớn, được học nghề mỗi ngày, được thấy sân khấu vẫn sáng đèn và khán giả vỗ tay.

"Nghệ sĩ thương anh em hậu đài lắm. Có người diễn xong lì xì, mua nước, mời ăn chung. Mấy chuyện nhỏ đó làm tụi tôi thấy nghề này có ý nghĩa", anh Thức kể.

Không chỉ phụ trách hậu trường, nhiều nhân viên hậu đài còn được giám đốc sân khấu giao vai phụ để diễn.

"Đa số tụi tôi học diễn viên ra. Làm hậu đài giúp hiểu sâu hơn về nghề, còn được lên sân khấu nữa thì vui gấp đôi", anh Thức cười cho hay.

Có lần, vở Gương mặt kẻ khác dựng lại, nghệ sĩ và hậu đài cùng tập từ sáng tới khuya.