Nhật Bản vào cuộc bảo vệ anime và manga trước AI

Chỉ với vài dòng chữ, AI có thể tạo ra một thước phim anime tuyệt đẹp. Nhưng đằng sau đó là cả một câu chuyện về vấn đề bản quyền.

Một cuộc chiến ngầm đang thực sự bùng nổ tại thủ phủ của anime và manga. Không phải là những trận chiến giả tưởng trên màn ảnh, đây là cuộc đối đầu căng thẳng giữa những nhà sáng tạo truyền thống và trí tuệ nhân tạo (AI) - một cuộc chiến mà giờ đây Chính phủ Nhật Bản đã chính thức vào cuộc.

Sự ra mắt của Sora, công cụ tạo video từ văn bản của OpenAI, đã trở thành giọt nước tràn ly, thổi bùng lên ngọn lửa tranh cãi và buộc các nhà lập pháp phải hành động quyết liệt để bảo vệ di sản văn hóa trị giá hàng tỉ đô la của Nhật Bản.

Cuộc chiến bảo vệ anime và manga

Tháng 2-2024, khi OpenAI trình làng Sora với khả năng tạo ra những đoạn video siêu thực chỉ từ vài dòng lệnh, thế giới đã phải kinh ngạc. Nhưng tại Nhật Bản, sự kinh ngạc nhanh chóng chuyển thành nỗi lo sợ. Các đoạn video do Sora tạo ra, mô phỏng gần như hoàn hảo phong cách anime kinh điển, đã gióng lên một hồi chuông báo động cho toàn bộ ngành công nghiệp.

Vấn đề không chỉ dừng lại ở việc AI có thể bắt chước phong cách nghệ thuật, mà là nó đã được huấn luyện từ đâu? Nhiều chuyên gia và nghệ sĩ tin rằng Sora và các AI tạo sinh khác đã sử dụng một lượng lớn các tác phẩm anime, manga có bản quyền mà không hề có sự cho phép.

Đây được xem là một hành vi "ăn cắp" trắng trợn, đe dọa trực tiếp đến sinh kế của hàng ngàn họa sĩ, nhà làm phim và các studio đã đổ mồ hôi, công sức để tạo nên những tác phẩm gốc.

Keiko Nagaoka - một chính trị gia, đang phục vụ tại Hạ viện Nhật Bản - đã thẳng thắn cảnh báo trong một cuộc họp gần đây và cho rằng nếu không có hành động kịp thời, ngành công nghiệp nội dung của Nhật Bản có thể bị "hủy diệt" bởi các công ty công nghệ nước ngoài đang khai thác tài sản trí tuệ của họ một cách bất hợp pháp.

Chính phủ Nhật Bản vào cuộc

Trước áp lực ngày càng tăng, Chính phủ Nhật Bản đã không thể ngồi yên. Thủ tướng Fumio Kishida và các quan chức cấp cao đã bắt đầu thảo luận nghiêm túc về việc sửa đổi Đạo luật Bản quyền để đối phó trực tiếp với các mô hình AI.

Trọng tâm của cuộc tranh cãi pháp lý này xoay quanh "Điều 30-4 của Đạo luật Bản quyền Nhật Bản". Mục đích của luật này là để cho phép các công ty công nghệ sử dụng dữ liệu có bản quyền cho mục đích nghiên cứu và phát triển mà không cần xin phép, nay lại đang trở thành "gót chân Achilles".

Các nhà sáng tạo cho rằng các công ty AI đã lạm dụng điều luật này để huấn luyện mô hình của họ trên quy mô thương mại, một mục đích chưa từng được dự tính khi điều luật ra đời.

Một nhóm chuyên gia pháp lý do chính phủ thành lập đang xem xét kỹ lưỡng vấn đề, cân nhắc các biện pháp như yêu cầu các công ty AI phải bồi thường cho các chủ sở hữu bản quyền, hoặc thậm chí cấm hoàn toàn việc sử dụng tài liệu có bản quyền để huấn luyện AI mà không có sự đồng ý rõ ràng.

Tương lai nào cho anime và manga?

Cuộc chiến này không chỉ là về vấn đề tiền bạc hay pháp luật, mà còn là tương lai của ngành công nghiệp sáng tạo. Liệu AI sẽ trở thành một công cụ hỗ trợ đắc lực, giúp các nghệ sĩ giải phóng sức sáng tạo, hay sẽ trở thành một thế lực thay thế, biến những kỹ năng được mài giũa qua nhiều năm trở nên lỗi thời?

Nhiều studio và họa sĩ độc lập đang đứng trước một ngã ba đường đầy khó khăn. Một mặt, họ lo sợ công việc của mình bị AI chiếm mất. Mặt khác, việc phớt lờ hoàn toàn công nghệ này có thể khiến họ bị tụt hậu.

Ken Akamatsu, tác giả của những bộ manga nổi tiếng như Love Hina, Maho Sensei Negima! và hiện cũng là một chính trị gia, tin rằng cần phải có một sự cân bằng. Ông cho rằng AI có thể hữu ích trong các công đoạn tốn nhiều thời gian, nhưng việc bảo vệ phong cách nghệ thuật độc đáo và quyền của người sáng tạo phải được đặt lên hàng đầu.

Cuộc đối đầu giữa Chính phủ Nhật Bản và những gã khổng lồ công nghệ AI hứa hẹn sẽ còn nhiều diễn biến phức tạp. Kết quả của nó không chỉ định hình lại tương lai của ngành anime và manga, mà còn tạo ra một tiền lệ quan trọng trên toàn thế giới về mối quan hệ giữa sáng tạo của con người và trí tuệ nhân tạo.