Thứ chết người này, theo một thống kê, mỗi sáu phút lại "giết" một người Mỹ!

Thạch dẻo cầm máu

Vón lại từ tiểu cầu và sợi fibrin, như miếng thạch dẻo, cục máu đông xuất hiện tại vết thương với nhiệm vụ cầm máu. Không có miếng thạch này, chúng ta khó qua khỏi ngay từ pha cắt rốn.

"Cừu đen" huyết khối

Cục máu đông bẩm sinh là một nút tắc mạch, biết thế, cơ thể hòm sẵn kế hoạch tiêu hủy chúng ngay khi vết thương lành. Chúng ta sống sót qua vô số lần xước xát, nhổ răng, phẫu thuật... là nhờ thế, trừ một số khối to vì một phiên bản khác của cục máu đông.

Cục vo tiểu cầu/fibrin tai ương này ra đời không từ một vết thương nào, không có cơ chế tự hủy, hình thành trong tĩnh mạch lẫn động mạch, đứng sau những cái tên dựng tóc gáy: huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT), thuyên tắc phổi (PE), nhồi máu cơ tim, thuyên tắc não (đột quỵ)...

Cầm máu khi không chảy máu

Hà cớ không chảy máu mà cục máu đông lại trổ tài cầm máu cho rách việc? Rối loạn chảy máu, đông máu (giảm tiểu cầu, hemophilia, đột biến prothrombin...), bất động, liệt giường, thuốc lá, thuốc tránh thai, thai kỳ, béo phì, tiểu đường, cholesterol, ung thư..., đạo diễn các ca cầm máu đổ nợ này.

Động cơ

Không rõ ràng như rối loạn đông máu, vài bà đỡ cục máu đông cần làm rõ động cơ. Bất động, béo phì làm ngưng trệ dòng chảy, khiến tiểu cầu dễ dính lại. Mảnh xơ vữa tróc ra, vô tình khởi động quy trình đông máu. Thuốc ngừa thai kết hợp tăng các yếu tố đông máu, kích vón kết tiểu cầu. Thuốc lá là tay xúi bẫy ngưng tập tiểu cầu có hạng...

Đứng yên - thiên hạ thái bình

Nếu chỉ quanh quẩn ở tĩnh mạch chi dưới, cái nôi của hầu hết huyết khối, được gọi là cục máu đông hay huyết khối; ngược lại, nếu chúng vỡ ra, dạt trôi đến tim, phổi gây ùn nghẽn, thì gọi là thuyên tắc. Lành dữ, chừng nào cục máu đông còn đứng yên, thì mọi sự cơ bản vẫn ổn.

Tùy lúc tùy khúc

Triệu chứng huyết khối, vì thế nương theo yếu tố đi - ở. Cục máu đông luẩn quẩn thường không gây/hoặc chỉ gây triệu chứng sơ sài, ngược lại với các ca thuyên tắc. Lúc này, bộ dạng cục máu đông lại tùy nơi chốn chúng ghé. Cụ thể đau, sưng, đổi màu, sờ ấm chân/hoặc tay (DVT). Đau nhói ngực, tim nhanh, khó thở, ho ra máu (đau tim, PE). Yếu tê một bên, thị giác, khó nói, đau đầu (đột quỵ)...

Tan một khối huyết cừu

Giải tán một vụ tụ tập đông máu cần đến thuốc chống đông máu (heparin, warfarin, rivaroxaban, apixaban...), tan máu (streptokinase), chống kết tập tiểu cầu (aspirin, ticlopidin, clopidogrel...), đối đế lên bàn mổ để đặt lưới lọc (luồn dụng cụ vào tĩnh mạch phá vỡ huyết khối)... Điều trị huyết khối, chủ yếu nhắm đến DVT, lúc huyết khối còn túc tắc; còn đợi đến tắc tị tim, não thì xoay xở chẳng qua là cứu được bi nhiêu thì cứu.

Phòng ngừa được không?

Cơ bản không thể phòng ngừa cục máu đông. Những ai có mặt trong danh sách rủi ro thì biết thân giữ mình mà thôi. Trừ định đoạt di truyền, thì bất động, béo phì, thuốc lá, mỡ máu, thuốc ngừa thai..., toàn là cơ hội không khó cho thành phần cơ cấu cục máu đông tự cứu. Một dấu sao: không phải ai bị huyết khối đều cầm chắc một ca cục máu đông/đau tim, tai biến, mà đơn giản là chuyện xác suất!

Khơi dòng là then chốt

Trong bảng kê đầu têu huyết khối, yếu tố bất động xuất hiện dày đặc. Tù đọng sinh cặn lắng, một dòng máu đình trệ; thậm chí chỉ cần chậm lại, đủ cớ để một cục gel đông máu bắt tay vào việc.

Vận động chống bất động, cục máu đông chết người khiến câu máu huyết lưu thông thuận miệng có ý nghĩa sinh tử.

Đứng lên ngay từ bây giờ!

Cục máu đông có thể ghé thăm bất kỳ ai. Cả khi biết mình được chọn, cũng không dễ ngăn miếng thạch máu chừa mình ra, nhưng cố gắng vẫn hơn. Việc này không quá khó, bắt đầu ngay với việc đứng lên khỏi bàn làm việc của bạn.

Mở làn máu chảy về tim

Không thiếu cách khơi dòng máu huyết, dưới đây là vài đề xuất tiện và cao tay ấn, đã được cầu chứng:

- Uống đủ nước. Còn gì đẩy dòng trôi hơn nước.

- Đứng lên tại bàn làm việc. Một thoáng nắn thẳng mạng/mạch đủ để dòng máu tuôn qua nút cổ chai.

- Vặn vẹo mọi lúc hay yoga là một đề nghị khác.

- Viparita karani (nằm gác chân lên tường) giúp dốc máu ngược về xuôi.

- Trở thành kẻ hiếu khí bằng đi bộ, chạy, bơi, đạp xe. Tăng oxy cho cơ bắp, giúp máu được bơm mạnh mẽ hơn.

- Tắm nước ấm, nở rộng mạch máu, còn gì tốt hơn tăng lưu lượng máu.

- Lược hoặc bàn chải, không chỉ phục vụ tóc, còn có nghề tay trái đáng đồng tiền bát gạo là "chải" dòng máu đi nhanh hơn.

- Một chiếc vớ nén trong tủ đồ rất có ích, nếu thuộc thành phần bất động có nòi. Thời trang chống huyết khối không phải là ý nghĩ rỗi hơi, khi phụ nữ với vấn đề nội tiết tố, thuốc ngừa thai, béo phì, lười vận động là đối tượng nguy cơ hàng đầu của cục máu đông.