Dù được đính chính  khoản vi khuẩn “ăn thịt người”, nhưng chẳng vì thế mà nhẹ đi bộ mặt kinh sợ, cả tiếng lẫn miếng, của Burkholderia Pseudomallei ,vi khuẩn đứng đằng sau Whitmore.

Số má đầy mình 

Điểm sơ vài chiến quả của B.Pseudomallei/whitmore. Được xếp loại B, cấp 1, “gương mặt triển vọng”... khủng bố sinh học. Tỉ lệ tử vong  90% /không điều trị và 10-40%/có điều trị. Kháng kháng sinh cỡ gộc. Công kích đủ lục phủ ngũ tạng không chừa thứ gì. B.Pseudomallei/whitmore còn là quán quân về biệt danh. Hai nickname phổ biến là “kẻ mạo danh hoàn hảo” do triệu chứng lẫn lộn với hàng tá bệnh khác và “mìn nổ chậm Việt Nam” mang tiếng từ việc lính Mỹ tham chiến tại Việt Nam mang whitmore về quê hương...

Kẻ bắt chước thành tinh

Triệu chứng whitmore gồm nhiễm trùng, áp xe tại chỗ hoặc lan rộng, ho, đau ngực, sốt, nhiễm trùng huyết, sốc nhiễm trùng thể nặng. Về lâm sàng, whitmore không hổ danh “kẻ bắt chước hoàn hảo”. Khoảng nửa bệnh nhân khởi bệnh như một căn bệnh phổi, trên phim X quang còn không phân biệt nổi với lao phổi. Được thả cửa, chủ yếu với ổ áp xe, B.Pseudomallei không chừa thứ gì, từ phổi, não, tủy, gan, thận, lách, khớp đến bàng quang, tiền liệt tuyến, tuyến nước bọt ...Việc bệnh nhân bị vào viện với chẩn đoán lao, viêm, ung thư phổi, phì đại tiền liệt tuyến, quai bị trẻ con, sao thòi ra whitmore là thường. Hẳn có không ít ca mắc whitmore nhưng lại được ký dưới bệnh án hoặc giấy báo tử bằng một bệnh A, B, C...

Lây lan ra sao ?

B.Pseudomallei, lây nhiễm từ đất, nước ô nhiễm. Người bệnh hít phải “giọt bắn” nước bẩn, uống nước bẩn, dính bệnh qua vết thương, trầy xướt. Khoản ngụp lặn, B.Pseudomallei tìm thấy nhiều ở vùng nước mặt, sâu 10-90cm, từ ao, hồ, suối, ruộng, vũng đọng, lũ ngập. Khả năng whitmore thăm viếng nước ngầm, phông-tên, chưa làm rõ, nhưng biết đâu đấy. Không may, whitmore được xem là bệnh đặc hữu của  Đông Nam Á và một số quốc gia khác. Việt Nam vang danh thế giới, không vui, ở khoản biếu “mìn nổ chậm” cho lính Mỹ hồi hương. Dịch tễ địa phương thì khó xác định nơi nào là hang ổ whitmore. Tháng 9, 11 mưa dầm là thời điểm bùng phát bệnh.

Tử vong chóng mặt còn do bệnh nền ?

Bệnh cơ hội, dẫn tử vong whitmore kịch khung, không ngoài mấy bản mặt nát nhè suy giảm miễn dịch, HIV/AIDS, tiểu đường, thận mạn, corticoid kéo dài, riêng Melioidosis còn có bệnh phổi mạn tính...Whitmore còn là thể bệnh tái phát, tiềm phục, có khi hàng chục năm mới phát. Điều trị phó thác vào kháng sinh tĩnh mạch, tổng lực, sống mái. Trình kháng kháng sinh của B.Pseudomallei thuộc hàng số má, với danh sách nhiều cái tên thấp thoáng penicillin, ampicillin, cephalosporin thế hệ 1,2, gentamicin, streptomycin…

Phòng ngừa dễ ăn

Dằn dữ nhưng ơn trời, phòng tránh lại như lấy đồ trong túi, một điểm sáng hiếm hoi của bóng ma whitmore. Không tay trần, chân trần, mang găng, đi giày khi tiếp xúc đất, nước, bùn, bẩn, ứ đọng, đặc biệt khi đang có vết thương hở, dù trầy xướt sơ sịa. Ở vùng dịch hạn chế bơi sông, tắm suối, thậm chí tắm trên bờ bằng nước sông …

Bài học rút ra

Quên hỏa mù “ăn thịt người” đi. Whitmore là bệnh cố lũy cố lai (1913), tiềm phục khắp nơi chứ không phải  thứ quỷ quái ở đâu xồ ra. Là căn bệnh đáng sợ, điều trị khốn đốn, tử vong chóng mặt cả khi kích hoạt điều trị tối khẩn. Lại  giỏi lẩn như trạch, khó chẩn đoán, dễ nhầm lẫn bệnh khác. Cuối cùng chỉ một thứ dễ thở trong cả cơn đau tim whitmore là phòng ngừa dễ dàng, miễn đừng chủ quan là ổn.