Có một nơi duy nhất trên thế giới, đàn ông cả ngày phải mang khăn che mặt, không được ăn cơm trước mặt mẹ vợ hay người phụ nữ nào khác ngoài vợ mình. Thậm chí, không có quyền đòi ly hôn và nếu chẳng may ‘bị vợ bỏ’ thì phải ra khỏi nhà cùng tài sản duy nhất là một con lạc đà. 

Đó chính là Tuareg – một cộng đồng người lớn ở Bắc Phi.  

Nói đến Bắc Phi huyền thoại, người ta có thể dễ dàng hình dung đến hình ảnh bóng dáng mạnh mẽ của những người đàn ông du mục trong bộ áo chàm, nổi bật giữa khung cảnh sa mạc đầy nắng và gió - Ảnh:  Alfred Weidinger / Wikimedia Commons

Người Tuareg hay còn được gọi là Touareg, là cộng đồng lớn thuộc dân tộc Berber, một chủng tộc bản địa ở Bắc Phi. Họ không có quốc gia của riêng mình mà sống du mục rải rác trên lãnh thổ một số nước Bắc và Tây Phi như Mali, Algeria, Niger, Burkina Faso, thậm chí ở cả sa mạc Sahara.

Họ được cho là những người rất dũng cảm, không ngại khó khăn, và đó là lý do tại sao hãng sản xuất ôtô Volkswagen của Đức đã sử dụng tên dân tộc này để đặt cho dòng xe SUV Touareg cao cấp của hãng.

Văn hóa của người Tuareg có những điều hết sức thú vị. Mặc dù theo đạo Hồi nhưng những quy tắc của họ lại chẳng giống bất cứ nơi nào trên thế giới. 

Lạc đà là tài sản duy nhất một người đàn ông Tuareg được mang theo nếu chẳng may bị ‘nóc nhà’ đuổi ra khỏi cửa - Ảnh: Bradshaw Foundation.

Người Tuareg theo chế độ mẫu hệ và tin rằng họ chính là hậu duệ của nữ hoàng Tin Hinan đáng kính. Theo truyền thuyết, bà là người đã thống nhất các bộ lạc và trở thành “mẹ” của tất cả người Tuareg. Điều đó khiến địa vị của phụ nữ trong xã hội Tuareg luôn được nâng cao.

Phụ nữ Tuareg có rất nhiều tự do và lợi thế. Không giống như phụ nữ của các xã hội Hồi giáo khác, họ không phải mang khăn che mặt ở nơi công cộng. 

Phụ nữ không phải làm việc trên sa mạc nóng bức khắc nghiệt và họ cũng chẳng phải chăn thả gia súc, đó là công việc của đàn ông. 

Không chỉ được tôn trọng và có địa vị, phụ nữ nơi đây cũng có quyền quyết định mọi việc trong nhà cùng quyền thừa kế đàn gia súc và tất cả tài sản. Phụ nữ có thể đơn phương ly hôn và có quyền “đuổi” chồng cũ ra khỏi nhà. Sau khi ly hôn, người chồng cũng chẳng có quyền hưởng một nửa gia tài mà chỉ được phép mang theo tài sản duy nhất đó là một con lạc đà.

Một gia đình người Tuareg cơ bản gồm cha mẹ và con cái sẽ cùng nhau sinh sống trong căn lều. Mỗi căn lều của người nơi đây lại có một cái tên riêng và tất nhiên là được đặt theo tên của người phụ nữ “quyền lực” nhất trong gia đình!

Trang phục truyền thống của người Tuareg luôn được nhuộm màu xanh. Họ được gọi là “người da xanh” vì thuốc nhuộm vải có thể ngấm vào da theo thời gian - Ảnh: Alache

Trái ngược với phụ nữ, đàn ông Tuareg không có nhiều tiếng nói trong cộng đồng của mình. 

Khi còn nhỏ, một cậu bé Tuareg cũng sẽ làm những công việc ngoài trời thay cho các chị em của mình. Đến năm 25 tuổi, anh ta sẽ phải dùng khăn che mặt suốt phần đời còn lại và chẳng được hưởng tài sản nào từ “nhà mẹ đẻ” mà phải chia cho các chị em gái trong gia đình.

Những người đàn ông Tuareg thường mặc bộ áo dài màu xanh và luôn phải đeo khăn che mặt. Những chiếc khăn chính là thứ bảo vệ họ khỏi những cơn gió nóng và cát bụi của sa mạc Sahara. Việc mang khăn che mặt và chỉ lộ đôi mắt còn có ý nghĩa: đó là bảo vệ những người đàn ông chống lại những linh hồn ma quỷ. 

Hơn thế nữa, việc mang khăn che kín mũi và miệng được coi là biểu hiện của sự tôn trọng đối với người lớn tuổi và có địa vị, đặc biệt là phụ nữ trong cộng đồng của họ.

Không được ngồi ăn trước mặt người phụ nữ khác ngoài vợ. Đó là nguyên tắc lịch sự tối thiểu của đàn ông Tuareg - Ảnh: Eats News

Việc một người đàn ông dùng bữa trước mặt một người phụ nữ mà không phải là vợ của anh ta thì bị coi là một hành động rất khiếm nhã. Đàn ông Tuareg cũng không được ăn trước mặt mẹ vợ, đó là cách cư xử rất tồi tệ. Nếu chẳng may mẹ vợ xuất hiện trong lúc đang ăn, thì anh ta phải thể hiện sự lịch sự bằng cách ngồi quay lưng lại với mẹ vợ. Khi nào ăn xong mới được ngồi quay mặt đối diện với nhạc mẫu!

Chăn nuôi du mục không đủ sống, đàn ông Tuareg đôi khi cũng bán hàng rong cho du khách - Ảnh: Wothe, Konrad / Travel Collection / East News

Xã hội người Tuareg được phân chia tầng lớp một cách rõ ràng. Tầng lớp cao quý nhất chính là quý tộc, tiếp theo là đến các giáo sĩ Hồi giáo và các tầng lớp khác, cuối cùng là những người lao động (từng là nô lệ).

Sự phân chia giai cấp này rất quan trọng trong tiêu chí chọn chồng của các cô gái Tuareg. Thông thường, người Tuareg sẽ kết hôn với những người cùng tầng lớp, ưu tiên người có quan hệ họ hàng.

Để thu hút sự chú ý của một cô gái, đàn ông Tuareg  phải có tài làm thơ để tặng cho người phụ nữ mà mình thích. Các anh chàng có thể dành hàng giờ để chau chuốt những vần thơ “ngọt ngào” nhất với hi vọng sẽ khiến cô gái xiêu lòng. 

Uống trà, một trong những nghi thức quan trọng của người Tuareg

Một trong những nghi thức được xem là quan trọng nhất của người Tuareg là uống trà. Chỉ riêng việc uống trà thôi cũng có rất nhiều quy tắc và lễ nghi. Người Tuareg uống trà sau mỗi bữa ăn, và đó là dấu hiệu cho việc đã đến lúc cần chợp mắt.

Sẽ thật là bất lịch sự khi đến nhà một ai đó và không uống ít nhất một cốc trà. Nếu uống ba cốc trà, chủ nhà sẽ rất vui mừng và tiếp đãi bạn một cách nồng nhiệt nhất.