Trường học, tiệm tóc, nha sĩ và các dịch vụ khác khắp đất nước Iceland đã mở cửa từ hôm thứ Hai sau 6 tuần phong tỏa, sau khi quốc gia này đã áp chế thành công con virus.

Iceland xác nhận có 1799 ca nhiễm, nhưng chỉ 10 người tử vong. Số bệnh nhân nhiễm mới mỗi ngày cao nhất là 106, sau đó giảm xuống còn hai chữ số, và có ngày không hề có ca nhiễm mới.

Trưởng dịch tễ học Iceland, bác sĩ Thorolfur Gudnason cho biết, “Tôi từng nghĩ hồi phục phải mất nhiều thời gian hơn.”

Thành công của Iceland một phần tới từ dân số ít ỏi – chỉ 360.000 dân. Nhưng cũng thể hiện sự quyết đoán của cơ quan chức năng, đã áp dụng một chính sách nghiêm ngặt xét nghiệm và truy dấu, sau đó cô lập bệnh nhân, kể cả khi không có triệu chứng thể hiện ra bên ngoài.

Điều này giúp cho Iceland chống chọi với đại dịch mà không cần tới biện pháp phong tỏa xã hội và đóng cửa kinh doanh toàn phần như nhiều quốc gia Châu Âu khác. Người nhiễm và những đối tượng tiếp xúc bị cách ly, nhưng phần còn lại của dân số chỉ cần cẩn thận, chứ không bị buộc phải ở nguyên trong nhà.

Hòn đảo núi lửa nằm ở vòng cực bắc Iceland có thể hẻo lánh về mặt địa lý, nhưng không hề bị… bỏ quên. Sân bay Keflavik là một trạm trung chuyển liên Đại Tây Dương, và nhiều người Iceland rất ưa thích món du lịch. Như nhiều quốc gia Châu Âu, các trường hợp nhiễm virus đầu tiên đến từ các resort trượt tuyết ở vùng Alps, như làng Áo ở vùng Ischgl.

Can thiệp từ sớm là cốt lõi cho thành công của Iceland. Quốc gia này có ca nhiễm đầu tiên hồi 28 tháng Hai, và tuyên bố Ischgl là vùng có nguy cơ lây nhiễm cao sau đó 1 tuần, và 2 ngày trước khi có ca nhiễm đầu tiên xuất hiện tại đây.

Gudnason cho rằng Iceland đã từ 2004 không ngừng cập nhật và thử nghiệm biện pháp cho một kịch bản đại dịch quy mô toàn cầu xảy ra. Bệnh viện ở Iceland đã xét nghiệm người từ nước ngoài trở về hơn một tháng trước ca nhiễm đầu tiên, và chiến dịch truyền thông kêu gọi rửa tay và giãn cách cũng sớm xuất hiện.

“Mỗi cơ quan tham gia vào quá trình chống dịch đều biết rõ từ đầu vai trò của mình là gì,” ông chia sẻ.

Iceland cho cách ly tất cả mọi người trở về từ vùng “hot” của dịch, và bắt đầu các biện pháp xét nghiệm và truy dấu từng ca một. Các quốc gia lớn hơn như Anh cũng làm tương tự, ít ra trong thời gian đầu. Nhưng Anh đã từ bỏ cách làm này từ tháng Ba khi số ca vượt quá khả năng xét nghiệm của hệ thống y tế. Hơn một tháng sau, hơn 30.000 người tử vong, Anh mới bắt đầu trở lại xét nghiệm và theo dõi như trước.

Khả năng xét nghiệm của Iceland được hỗ trợ bởi công ty dược sinh học deCODE Genetics, từ sớm đã nhanh chóng kết hợp với các cơ quan chức năng về sức khỏe ra sức tiến hành xét nghiệm.

6 tuần, Iceland đã xét nghiệm gần 50.000 người, 13% tổng dân số, lớn hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới – có lẽ chỉ sau Việt Nam.

DeCODE không xét nghiệm người đã đổ bệnh hoặc đang cách ly, mà trách nhiệm này thuộc về bệnh viện. Công ty sử dụng cơ sở vật chất của mình để kiểm tra cắt lát dân số, và xác định nhiều ca nhiễm mới, kể cả khi họ chưa hoặc chỉ mới có triệu chứng nhẹ.

CEO Kari Stefansson của DeCODE cho rằng, cách tiếp cận này chio thấy rằng “sử dụng khoa học hiện đại, một đại dịch tầm cỡ như covid-19 vẫn có thể kiểm soát.”

Năng lực xét nghiệm của Iceland tạo ra nhiều manh mối mới cho các nhà khoa học về hành vi của virus corona. Kết quả ban đầu chỉ ra 0,6% dân số là người nhiễm “ngầm”, không có triệu chứng hay chỉ ho nhẹ và chảy nước mũi.

Nghiên cứu sơ bộ chỉ ra rằng 1/3 các ca dương tính tại deCODE đã lây cho người xung quanh, bằng chứng cho thấy người nhiễm “ngầm” thật sự lây bệnh, nhưng không nhiều bằng các bệnh nhân có triệu chứng.

Trong mẫu 848 ngẫu nhiên trẻ em dưới 10 tuổi, không có trẻ nào dương tính, dẫn tới quyết định vẫn mở cửa trường học cho trẻ dưới 16 tuổi.

Bên cạnh xét nghiệm, các nhà chức trách cũng lập ra một nhóm Truy tìm người bệnh, bao gồm sĩ quan cảnh sát và sinh viên đại học, trực tiếp tìm kiếm và thông báo qua điện thoại những đối tượng đã tiếp xúc với người nhiễm bệnh. Một ứng dụng điện thoại cũng ra đời sau đó ít tuần, và vẫn đang duy trì.

Gudnason nói rằng thành công của cách làm này chứng tỏ bởi thực tế 60% người dương tính đều đã bị cách ly, sau khi bị “truy” tới nơi.

Bên cạnh đó, 19000 người được lệnh cách ly hai tuần. Còn lại vẫn tiếp tục cuộc sống như bình thường. Trường tiểu học vẫn mở cửa, và một số hàng quán, nhà hàng vẫn họat động, theo đúng quy định giãn cách xã hội: không quá 20 người, mỗi người cách nhau 2 mét.

Từ thứ Hai, nhóm từ 50 người trở xuống có thể tụ tập, trường trung học và đại học có thể trở lại hoạt động, và mọi hoạt động kinh doanh khác trừ bar, gym và hồ bơi có thể mở cửa trở lại.

Tuy nhiên toàn bộ đất nước Iceland vẫn “bế quan tỏa cảng” với phần còn lại của thế giới. Người từ nước ngoài trở về phải chịu 14 ngày cách ly. Nghĩa là một tương lai không mấy tươi sáng cho nền kinh tế của một quốc gia lệ thuộc vào du lịch. 

Theo tờ Associated Press, đường vành đai Số Một đánh một vòng quanh các thị trấn và làng mạc ven biển vắng teo, chỉ thưa thớt vài chiếc xe.

Ngôi làng có số dân 600 người lúc đầu đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng, với 26 ca nhiễm và phải phong tỏa một tuần.

“Giúp quá trình phong tỏa của mỗi người dễ chịu hơn là sứ mệnh của mỗi người,” Guðjónsdóttir cho biết. “Điều này cho tôi thấy lợi ích của việc sinh sống tại một cộng đồng nhỏ bé.”

Trong cơn bão tuyết tháng Tư, các tình nguyện viên tìm kiếm và cứu hộ địa phương dùng xe jeep để chở nhân viên y tế đến nơi làm việc và trở về, đồng thời đưa thức ăn nóng sốt tới người cao tuổi trong thị trấn.