Ghibli ở tuổi 40: Khi huyền thoại đứng giữa ngã ba đường

Bốn thập kỷ đã trôi qua kể từ khi cái tên Studio Ghibli lần đầu tiên khắc sâu vào trái tim những người yêu điện ảnh toàn cầu.

Được thành lập bởi hai bộ óc thiên tài Hayao Miyazaki và Isao Takahata, Ghibli không chỉ là một xưởng phim hoạt hình, mà đã trở thành một triết lý, một phong cách sống, một lời tuyên ngôn nghệ thuật chống lại dòng chảy thương mại hóa.

Từ những khu rừng đầy linh hồn của My Neighbor Totoro đến thế giới hậu tận thế của Nausicaä of the Valley of the Wind, hay sự phức tạp đầy ám ảnh của Princess Mononoke, Ghibli đã định hình lại cách chúng ta nhìn nhận về hoạt hình - không chỉ là giải trí cho trẻ em, mà là một loại hình nghệ thuật sâu sắc, đầy ý nghĩa, chạm đến cảm xúc con người.

Di sản Miyazaki: Cánh chim không mỏi và nỗi lo về tương lai của Ghibli

Hayao Miyazaki, người được ví như "Walt Disney của Nhật Bản" nhưng lại tự hào là một "anti-Disney", đã vẽ nên một vũ trụ điện ảnh độc đáo. Phong cách kể chuyện của ông là sự pha trộn kỳ diệu giữa chủ nghĩa môi trường, tư tưởng hòa bình và một tinh thần nữ quyền mạnh mẽ.

Các nhân vật nữ của ông không phải là những công chúa yếu đuối chờ đợi hoàng tử, mà là những chiến binh, những nhà thám hiểm, những tâm hồn kiên cường tự mình định đoạt số phận.

Chihiro trong Spirited Away không cần ai cứu rỗi, cô bé phải tự mình đối mặt với thế giới linh hồn đầy rẫy hiểm nguy để giải thoát cha mẹ. Hay Sophie trong Howl's Moving Castle, dù bị biến thành bà lão, vẫn giữ vững ý chí và sự tự chủ.

Tuy nhiên, với việc Miyazaki đang ở những chương cuối của sự nghiệp sáng tạo, câu hỏi lớn nhất đặt ra là: Ghibli sẽ đi về đâu khi không còn cây đại thụ che chở? Liệu tinh thần độc lập, sự tỉ mỉ đến từng khung hình và cam kết đạo đức trong đối xử với nghệ sĩ có còn được duy trì?

Nỗi lo này càng trở nên hiện hữu khi Nippon TV chính thức nắm quyền sở hữu phần lớn cổ phần của Studio Ghibli. Đây là một bước ngoặt lịch sử, liệu áp lực thương mại từ một tập đoàn lớn có làm lu mờ đi ánh hào quang nghệ thuật vốn có của Ghibli? Hay nó sẽ mở ra một kỷ nguyên mới, đầy hứa hẹn hơn?

Từ "anti-Disney" đến con dao hai lưỡi của sự phổ biến

Ghibli từng tự hào là "anti-Disney" - không chạy theo doanh số, không chú trọng marketing rầm rộ, chỉ tập trung vào nghệ thuật.

Họ trả lương cao và công bằng cho các họa sĩ, điều mà nhiều hãng phim lớn khác có thể "học hỏi". Nhưng chính sự độc đáo đó lại đang đứng trước thử thách.

Hình ảnh Ghibli tràn ngập trên mọi mặt trận, từ sản phẩm ăn theo đến các triển lãm nghệ thuật, đôi khi khiến người hâm mộ tự hỏi liệu sự phổ biến này có làm mất đi cái "chất bí ẩn", huyền bí mà Ghibli từng đại diện?

Và rồi, nỗi ám ảnh mang tên AI. Với sự phát triển chóng mặt của trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực sáng tạo, phong cách hình ảnh đặc trưng của Ghibli đang bị "nhái" lại một cách tràn lan.

Hàng ngàn "ảnh Ghibli do AI tạo ra" ngập tràn mạng xã hội. Đây là con dao hai lưỡi: một mặt, nó chứng tỏ sức ảnh hưởng khổng lồ của Ghibli. Mặt khác, nó đe dọa làm loãng đi giá trị độc bản của những tác phẩm được làm ra bằng mồ hôi, nước mắt và tài năng của con người.

Điều này khiến chúng ta suy nghĩ, một cách hài hước nhưng cũng đầy chua chát, rằng có lẽ Miyazaki đã tiên đoán được điều này khi ông liên tục... nghỉ hưu rồi lại quay trở lại. Chắc là ông sợ AI sẽ "làm Ghibli" mà không có sự cho phép của ông chăng?

Đa dạng hóa và tương lai bất định

Một điểm mà Ghibli cần nhìn nhận thẳng thắn là sự thiếu vắng các nữ đạo diễn. Dù là "ngọn cờ đầu" về tư tưởng nữ quyền trong phim ảnh, nhưng suốt 40 năm qua, Ghibli vẫn chưa có một nữ đạo diễn nào đủ sức để kế thừa và dẫn dắt.

Đây là một mâu thuẫn cần được giải quyết nếu Ghibli muốn tiếp tục là một biểu tượng tiến bộ. Việc trao cơ hội cho các tài năng mới, đa dạng hóa đội ngũ sáng tạo là chìa khóa để Ghibli không biến thành một "bảo tàng nghệ thuật" chỉ biết sống trên vinh quang quá khứ.

Studio Ghibli đang đứng ở một ngã rẽ quan trọng, di sản mà Miyazaki và Takahata để lại là vô giá, nhưng tương lai vẫn còn là một bức tranh chưa hoàn thiện. Liệu Ghibli có thể tiếp tục bay cao, hay sẽ chỉ còn là một cái bóng lừng lẫy của quá khứ? Với một chút lạc quan và rất nhiều sự ngưỡng mộ?

Dù thế nào đi nữa, những bộ phim của Ghibli đã và sẽ mãi là những tác phẩm kinh điển, là liều thuốc xoa dịu tâm hồn và là nguồn cảm hứng bất tận cho thế hệ họa sĩ và khán giả mai sau.