Làm viên chức suốt 9 năm ở một công sở cấp quốc gia to tát, đã mở mắt cho tôi một chân lý: Ai làm nhiều, kẻ ấy bị tống thêm việc. Ngược lại, càng lười, càng thờ ơ, người ta ít chịu giao việc. Anh làm nhiều việc thì  dễ cáu bẳn và cũng dễ có sai sót và tất nhiên bị kiểm điểm, bị công kích. Còn người không chịu làm thì lấy đâu ra lỗi lầm, nên trông anh ta lúc nào cũng nhởn nhơ, thanh thản.

Cả công sở chúng tôi thấm nhuần chân lý ấy, nên tất cả mọi người vẫn ung dung mỗi người một ghế, không ai bỏ chỗ làm việc trong giờ hành chính,  cốt chỉ để “về hưu trí được hưởng nguyên lương”.

Nhưng cuộc sống nhàn nhã đó đột ngột chấm dứt khi sếp tôi về hưu và ngài Xáp-phét đến thay. 

Sếp mới hăng hái bắt tay vào việc. 9 giờ ngài đã vào sở. Giờ này... hiển nhiên là chưa có một bóng người, nên cổng còn khóa. Sếp đứng đợi đến 10 giờ mới thấy bác gác cổng tới. Bác ta đang định mở cổng thì sếp hỏi: “Bác là ai?”. Câu hỏi khiến bác gác cổng giật mình kinh ngạc, bởi trong sở cũng như gần sở bác có bao giờ gặp người lạ đâu. Bác ta hỏi lại: “Vậy bác là ai?”. Ngài Xáp-phét đáp: “Trước mặt bác là sếp mới của sở này!”. Bác gác cổng ưỡn ngực: “Còn trước mặt ngài là người gác cổng với nghiệp vụ thâm niên”. Sếp lại hỏi: “Sao bác lại đến trễ như vậy?”. Người gác cổng thản nhiên: “Mỗi người có một chìa riêng, ai đến trước người ấy tự mở. Tôi sẽ làm ngay cho ngài một chìa”.

Lúc tôi đến sở, không khí thật căng. Sau đó, sếp liền gọi tôi sang. Ngài hỏi: “Công việc của ông là gì?”. “Dạ, nhân viên văn phòng”. “Hằng ngày ông đến công sở lúc mấy giờ?. “Tôi không dám chắc, nhưng bao giờ cũng trước bữa cơm trưa”. “Nếu vậy, ông cứ ngồi ở nhà, đừng đến đây nữa!”. Tôi đâm hoảng: “Cả ngài chắc cũng không khác gì tôi, làm sao có thể chịu đựng được tiếng vợ con eo sèo cả ngày, thế nào ngài cũng mò đến sở làm việc”. 

Rồi Xáp-phét không cho chúng tôi yên. Ngài bày ra đủ trò với những mệnh lệnh được liên tục ban ra, nào điểm danh, chấm công, nào là phiếu công vụ, sổ đăng ký... ngày nào sếp cũng có thêm những tối kiến gì đó. Mặc sếp! Lão làm việc lão, chúng tôi làm việc chúng tôi, cuộc sống vẫn nhàn nhã như xưa cho đến ngày sở chúng tôi nhận được một tờ công văn cho biết sắp có thanh tra đến.

Tin ngài thanh tra sắp đến khiến cả sở nháo nhào lên. Có người đồn thanh tra đã đến một sở nọ, lão rờ vào máy chữ và nói: “Bụi dày đây!”, thế là sự nghiệp viên chức đó tiêu tùng. 

Bỗng chốc sở tôi đổi khác. Bụi hết, rác hết, tường quét vôi mới, đồ đạc bóng loáng... bác làm vườn nhổ rau trồng hoa, ai nấy đều bận rộn, các máy chữ gõ rào rào, ngòi bút chạy soàn soạt, các bản thảo được viết đi viết lại, trên các mặt bàn la liệt nào là tem thư, bản in, chữ ký... Văn phòng sở đã được khách để mắt đến... Mỗi ngày chúng tôi làm đến 10 giờ, ngày chủ nhật cũng không bò ra khỏi công sở.

Rồi có tin vị thanh tra sẽ đến vào ngày thứ tư. Cả văn phòng sôi lên. Chỉ riêng ngài Xáp-phét là bình chân như vại: “Thanh tra đến thì đến. Lão ấy không ăn thịt được chúng ta!”. Nhiều người nhao nhao: “Không lơ là được, phải phong bì, phải chiêu đãi...”. Sếp ngắt ngang: “Sở ta chẳng có xu nào để làm việc đó!”. Chúng tôi tái mặt. Nếu không đón tiếp ngài thanh tra một cách chu đáo thì chắc chắn công sức vất vả của chúng tôi suốt hơn 2 tháng qua coi như đi tong.

Thế là chúng tôi đành móc tiền túi đặt một bữa tiệc linh đình vào ngày thứ tư tại câu lạc bộ Bộ thương mại. 

Đêm thứ ba tôi không sao nhắm mắt được. Tôi dậy sớm, cạo râu, mặc bộ quần áo đẹp nhất đến sở lúc 7 giờ rưỡi. Hóa ra tôi là người đến sau cùng. Tôi thấy ai cũng diện quần áo mới cứng, người nào chỗ ấy đường hoàng. Cả sở sôi động công việc, ai cũng muốn làm nhanh hơn, tốt hơn.

Mãi đến trưa vẫn chưa thấy tăm hơi thanh tra đâu cả. Chúng tôi đoán già đón non. Hay là mai lão mới thình lình xuất hiện và chộp đúng lúc chúng ta chểnh mảng công việc. Gương mặt ai cũng âu lo. Đến cuối giờ, ngài Xáp-phét bước vào phòng, cười ha hả: “Chẳng có thanh tra thanh triếc gì cả. Tin đó là do tôi tung ra, bởi mọi biện pháp tôi đưa ra đều không có kết quả. Chính các vị đã buộc tôi phải bịa ra chuyện thanh tra. Bây giờ thì chúng ta nên ăn mừng đi! Công việc đã chạy răm rắp...”.

Bữa tiệc chẳng làm chúng tôi vui lên tí nào. Chúng tôi chỉ muốn được nhàn nhã như trước kia.

Nhưng bộ máy đã lỡ chạy ro ro. Sở chúng tôi nhận thêm 10 người mà công việc vẫn không giảm. Tội vạ chính là do cái lão Xáp-phét lừa đảo kia mà ra. Chúng tôi chẳng thấy mặt mũi quan thanh tra, nhưng đầu óc không rời được lão.

Tôi và các đồng nghiệp của tôi tối nào cũng cầu nguyện: “Lạy thánh Ala, xin người ban cho chúng con vị thủ trưởng ngày xưa!”.