Bởi vậy, việc bận tâm với các "con bệnh" là nhận ra đâu là đau đầu lành, đâu là thứ dữ.

150 kiểu đau đầu!

Với hơn 150 loại, đau đầu hành hung chỗ đội nón của chúng ta theo hai thể: nguyên phát và thứ phát. Đau đầu nguyên phát nổi tiếng với đau đầu căng thẳng (TTH), đau nửa đầu, đau đầu chùm, đau đầu lạm dụng thuốc (MOH)... Trong khi đau đầu thứ phát dàn trải từ nhiễm trùng, cao huyết áp, chấn thương, tâm thần, đến thần kinh, xoang, u não, CO₂, say nắng, tiền sản giật...

Kiết hung tại não

Nhận biết dạng thức đau đầu là một nghệ thuật, nhưng đành lướt qua để dành thời lượng cho chủ đề chính: mặt mũi của một cơn đau đầu nguy hiểm. Đa số, cơn đau đầu đáng sợ khi nổ ra từ một sự biến mạch máu não (dị dạng động - tĩnh mạch, túi phình, máu đông, xuất huyết, đột quỵ), và não/màng não (não úng thủy, u, phù, viêm não...).

Bộ mặt

Theo đó, một cơn đau đầu đáng lo có bộ dạng:

- Đột ngột và dữ dội. Điển hình là đau đầu sấm sét, dấu chứng khó chối của một vụ xuất huyết não. Đau nửa đầu, đau đầu chùm, thi thoảng cũng tung sấm sét nhưng khó bì.

- Kèm triệu chứng thần kinh: Lú lẫn, mặt rũ ra, yếu liệt tay chân, nói năng lộn xộn... FAST - dấu hiệu nhận biết sớm của đột quỵ là minh họa kinh điển.

- Tăng giảm theo cử động và gắng sức. Cử động lột mặt nạ một khối choán chỗ, một áp lực đè lên não, khi những cơn đau đầu tệ hơn hoặc ngược lại - lúc cúi xuống, xoay đầu, trở bộ, đứng lên ngồi xuống, hắt hơi, vận hơi đi ngoài... là một cảnh báo nhỏ có võ. Đau đầu do mất nước, thuốc men, hạ huyết áp, rượu, đôi khi cũng thế nhưng mức răn đe không bằng.

- Cổ cứng, nôn mửa, giảm thị lực. Bằng chứng miễn chê của u não, viêm não/màng não.

- Khác thường. Những khác thường về vị trí, cường độ, thời gian, thuốc men..., so với trước là chỉ điểm có nghề khác. Một cơn đau đầu búa bổ, ngay tại vị trí cũ nhưng khác biệt so với trước đây, rõ không hứa hẹn gì tốt lành.

- Tăng liều, tăng loại hoặc không còn xi nhê với thuốc giảm đau.

- Kéo dài quá 72 giờ và không có ít nhất 4 giờ không đau. Cơn đau đầu "chí thú" như vậy khó lành hiền.

- Trực giác. Với cả trăm loại đau đầu thoắt ẩn thoắt hiện, nên lắm khi câu trả lời hung kiết nằm ở trực giác. Linh cảm thừa tin cậy để giúp nạn nhân nhận ra một cơn đau đầu lòng lang dạ sói.

Nguy hiểm đồng nghĩa tàn phế

Một cơn đau đầu nguy hiểm còn được hiểu theo nghĩa gây tàn phế. Không gì khủng bố chất lượng cuộc sống hơn những cơn đau đầu. Đau đầu đứng sau không ít ca trầm cảm. Nhiều nạn nhân chọn từ bỏ cuộc sống, để thoát khỏi cơn đau đầu... Ngăn đau đầu chuyển sang mãn tính, cũng là một cách ngăn tàn phế. Một cơn đau đầu > 15 ngày/tháng, kéo dài > 3 tháng được xem là cơn đau đầu kinh niên.

Điều trị không dùng thuốc

Với quân số đáng nể, việc điều trị đau đầu rõ cần bệnh nào thuốc ấy; nhưng nhóm giảm đau không kê đơn (acetaminophen, aspirin, ibuprofen, naproxen, caffeine) luôn là loại thuốc đầu tay cho hầu hết thể đau đầu. 90% đau đầu thúc thủ với thuốc giảm đau, nói lên việc con bệnh đau đầu là đối tượng tiêu thụ, cũng như gặp nguy với thuốc giảm đau hàng đầu. Nhắc riêng, hội đau đầu có một thành viên có tên là "đau đầu lạm dụng thuốc đau đầu/MOH", nghe đủ hiểu càng uống thuốc giảm đau càng đau! Những ai dùng thuốc giảm đau hơn 10 - 15 ngày/tháng mới sống sót với cơn đau đầu của mình, được xếp là một MOH!

Những kẻ giật dây

Nhiều con bệnh đau đầu nhờ giỏi tránh các yếu tố kích động mà bớt bệnh, giảm và tiến tới không đụng tới một viên thuốc. Yếu tố kích động rõ nhất với đau đầu migraine, nhưng các thể khác cũng có riêng đám giật dây. Tựu trung, chúng phát tích từ sự gắng sức (ho, chạy, nâng tạ, giao hợp...), vừa ngủ dậy (đau đầu đồng hồ báo thức), bàn ăn (bột ngọt, phụ gia, dị ứng), thuốc men (NSAID, opiod, hormone, nitrat, caffeine, ức chế bơm proton...), stress, mất ngủ, thị lực, tiếng ồn, mùi lạ, kinh nguyệt...

Hầu hết cơn đau đầu chỉ gây phiền ngắn hạn, biến mất dưới tay một loại thuốc giảm đau OTC, nhưng phần còn lại không phải dạng vừa. Đau đầu mãn tính gây tàn phế phần đời còn lại của nạn nhân.

Sớm phát hiện nguy hiểm và ngăn đau đầu bước sang mãn tính, là cách đối phó thấu tình đạt lý nhất của các con bệnh đau đầu.

Dài cổ trị đau đầu

Dựa trên sự qua lại giữa căng cơ và đau đầu, nhất là đau đầu căng thẳng, đau đầu của dân cạo giấy, người ta sớm giới thiệu vài liệu pháp phòng và trị đau đầu "không hay không lấy tiền":

Đơn cử bài giãn kéo cổ (ngồi thẳng, giữ một tay bên cạnh và đặt tay kia sau gáy, dùng tay này xoay và đẩy đầu về hướng nách của cánh tay trên, đến khi cảm thấy căng sau cổ; lặp lại với bên kia). Hoặc massage điểm áp lực, đơn cử nhéo điểm giữa ngón cái và ngón trỏ, ấn hoặc véo đỉnh mũi giữa hai mắt (giật gió); ấn đỉnh cổ đáy hộp sọ phía sau, ở hai bên cột sống.