Cục diện miễn dịch cộng đồng-đại dịch tạm đến hồi ngã ngũ. Gọi một cách an ủi thì chúng ta “thua trong thế ngẩng cao đầu”, bằng lòng với sự ở lại vĩnh viễn của SARS-CoV-2. Tuy vậy, như mọi cuộc chiến, luôn có thứ có thể phá hỏng xếp bày vào giờ chót.

Lỗ hổng miễn dịch

Hàng rào miễn dịch mà chúng ta đang tất bật tạo dựng, dù dở bột dở hồ, nhưng đã sớm bộc lộ những lỗ hổng mà COVID có thể nắm lấy và chọc thủng nó.

Những chỗ thủng như thế không ít, từ lỗ mọt đến lỗ voi chui qua lọt như sự xuất hiện của chủng Delta, độ phủ vaccine chậm chạp, kháng thể tiêm chủng sụt giảm...

Còn phải kể “khoảnh rào thưa” từ những người suy giảm miễn dịch, không đủ điều kiện tiêm ngừa..., và đặc biệt toang hoác là lỗ hổng từ nhóm người do dự/từ chối vaccine khoét ra.

Anti Vaxxer

WHO từng đưa phong trào chống vaccine vào báo cáo về 10 mối nguy hại sức khỏe toàn cầu. Lần dở thì anti vaccine/anti vaxxer cũng lâu đời như lịch sử vaccine, ngay từ thuở ban sơ đậu mùa. Nguồn cơn khiến các anti ác cảm với vaccine vô số, từ tôn giáo, chính trị, nhân thân, tai biến (phản vệ, tự kỷ, vô sinh, đột tử sơ sinh/SID...) đến đủ thuyết âm mưu.

Đề cử, phốt tự kỷ trẻ con - vaccine MMR (sởi/quai bị/rubella) một thời. Cập nhật COVID-19 với model mRNA mẻ mới, còn nóng hổi hơn với đủ “âm mưu” tày đình như vaccine setup lại gene, gây vô sinh, ung thư, sẩy thai, thậm chí cả mưu đồ cấy chip của trùm công nghệ...

Ác cảm vaccine

Người nghi ngại vaccine còn từ sự vội vàng. Hầu hết vaccine đều chỉ được cấp phép khẩn cấp, và dưới các bản hợp đồng mua bán của các hãng dược, luôn thòng câu “không chịu trách nhiệm” dưới chữ ký. Sau cùng là lý lẽ “đại dịch là tưởng tượng”, “COVID chết người không hơn cúm mùa”...

Không đội trời chung

Không bàn sâu. Thực tế tất thảy ngờ vực, đặc biệt các thuyết âm mưu đều đã được thanh minh. Chỉ là không vì thế mà phong trào anti vaxxer dừng lại, thậm chí ngày càng trầm trọng. Các cuộc tẩy chay từ mạng xã hội đến đường phố vẫn quyết liệt. Trước chống khẩu trang, giờ là chống thẻ xanh, chống kỳ thị vaccine... Một số quốc gia, đơn cử Hoa Kỳ, số liệu có thay đổi nhưng anti vaxxer đã chiếm đến hơn 20%. Một số nơi có cả... nhân viên y tế như Brazil...

Nơi kiếm không ra, nơi dỗ kẹo

Chúng ta hẳn không lạ cảnh, nơi chạy vạy từng mũi tiêm, nơi thì tặng xe hơi, vé resort như “dỗ kẹo” người đi tiêm. Một số quốc gia, vaccine “mốc trong kho” vẫn phải kêu trời như bộng về tỉ lệ tiêm chủng thấp lè tè...

Nếm mùi

Không đợi lâu, Âu sang Á, bắt đầu nếm mùi tai hại từ những “lỗ thủng” miễn dịch. Số ca nhiễm tăng vọt, số bệnh nhân nhập viện, tử vong dựng thẳng đứng... La liệt nạn nhân, vừa hít thở không khí tự do không lâu đã mặt cắt không còn hột máu quay lại lockdown...

Chịu hết xiết

Chả thế, nhiều quốc gia đang diễn ra một cuộc lật kèo với anti vaxxer. Đã qua thời thuyết phục, nài nỉ, giờ là mạnh tay, hàng thì sống chống thì chết. Đại để “2 mũi mời vào - không thì miễn phục vụ”, không vaccine = không việc làm/du lịch/siêu thị/rạp phim/ ngân hàng, tự trả chi phí điều trị, thậm chí... bồi thường thiệt hại cộng đồng...

Trách nhiệm cộng đồng

Thường lệ, anti vaxxer cứng cựa nhất là các vị phụ huynh có con nhỏ. Với họ, thời thế còn buộc có thêm lựa chọn “2 mũi mời vào lớp” cho cục cưng của mình. Hiện những quốc gia đang “xanh như tàu lá” với số ca nhiễm vượt mặt, nhất là mùa đông cận kề, như Hy Lạp, Áo, Czech, Slovakia... là những nơi tiên phong tất tay với anti vaxxer, dự kiến sớm muộn sẽ lan ra toàn cầu.

Suy nghĩ lại

Các chuyên gia đưa ra con số dễ tính là chỉ cần 5% dân số, đa số là anti vaxxer, nghĩ lại và chịu đi tiêm, đã là một đột phá giúp thay đổi cán cân miễn dịch hiện nay. Con số những người hồi tâm chuyển ý này, vì vỡ ra, vì áp lực, vì miếng cơm manh áo ngày càng nhiều lên...

Không đổ riệt nhưng khó thối thoát

Như đã nói, có nhiều lỗ thủng cơ nguy đổ sông đổ biển hàng rào miễn dịch mà chúng ta lao tâm khổ tứ dựng lên, vô tình hay hữu ý, người tính không bằng trời tính, đủ cả. Do vậy, không đổ riệt cho các anti vaxxer, nhưng rõ là các vị khó lòng thối thoát phần can dự vào ván cờ tàn, có vẻ bất lợi của chúng ta hiện nay.

Bịt ngay lỗ tò vò

Virus DNA/RNA chỉ có thể tồn tại, sao chép và nhào nặn đột biến khi tìm được vật chủ mới. Dù một người, một phút chốc, vẫn có thể đủ nảy nòi một biến chủng, biết đâu Delta chỉ xứng xách dép. Giá của việc bịt kín lỗ thủng, dù nhỏ như lỗ tò vò, ở chỗ đó. Tại một số quốc gia, chỗ thủng như vậy toang hoác. Bức tường miễn dịch cộng đồng từ hàng tỉ mũi tiêm, có thể bị chọc thủng chuyền từ đây, thành mây khói mộng sống chung với COVID, hay cảnh giới đại dịch tự biến mất như hy vọng vừa lăm le...