Phóng to

Cảnh trong vở Cuộc sống tươi đẹp (sân khấu 5B), kể về những người trẻ làm lại cuộc đời, được mời diễn tại các trường giáo dục lao động

* Nhớ lại hai cuộc liên hoan sân khấu nhỏ tại TP.HCM vào cuối thập niên 1980 đầu 1990, dư luận phải nói là tưng bừng trước hàng loạt sáng tạo thể nghiệm trong kịch nói, còn hiện nay thì không. Vì sao xảy ra tình trạng hụt hẫng như vậy?

- Lúc đó cơ chế thị trường chưa mở, cái chuẩn (tức hệ thống giá trị) - theo tôi - là tương đối gặp nhau. Từ khi mở thị trường, chuẩn nghệ thuật - chuyên môn với chuẩn thị trường bị lệch pha nhau, nhiều người trong giới sáng tác - biểu diễn đứng “chàng hảng” giữa hai chuẩn...

Phóng to

Ông Lê Duy Hạnh

- Tôi cũng phân vân nhưng cuối cùng xác định là lấy giá trị sáng tạo làm hàng đầu trong trường hợp tác phẩm gặp trục trặc về giá trị thị trường. Cũng phải thừa nhận thực tế là hiện nay rất nhiều người trong giới đánh giá cao về giá trị thị trường, một tác phẩm không bán vé được thì cũng khó nói năng lắm. Quan niệm như vậy là cần thiết, không có gì trật nhưng thời gian gần đây hơi quá đáng!

*Quá đáng?

- Đó là chỉ căn cứ vào lượng công chúng đến xem mà đánh giá, trong khi một tác phẩm nghệ thuật không chỉ có mỗi tiêu chí ấy để bình phẩm. Ở quầy vé của các sân khấu tại TP.HCM, nhiều khán giả đến mua vé chỉ hỏi vở kịch có hài không. Thị trường tại VN hiện nay không được bình thường, ai cũng biết nguyên tắc thị trường là cung - cầu nhưng thay vì khảo sát mở rộng các loại nhu cầu, trái lại chỉ hạn hẹp cung cho một vài đối tượng cầu mà thôi, những đối tượng khác bị bỏ quên.

* Không ít đạo diễn, diễn viên các sân khấu nói cần phải tồn tại cái đã, cần phải bán được vé hằng đêm. Ngay sân khấu 5B của Hội Sân khấu cũng thế, cũng phải thêm mảng miếng hài hước giải trí cho dù có phải làm xộc xệch đến tính cấu trúc của một vở “kịch cho ra kịch”?

- Tôi nghĩ trước mắt các sân khấu hãy cứ làm cho cái đang có tốt hơn, tiếng cười sạch hơn.

* Nhưng làm sao để có được những vở kịch khiến dư luận ngả nón tôn trọng, thay vì phải tặc lưỡi “thông cảm”?

- Hội Sân khấu dự tính khôi phục một số vở giá trị nghệ thuật cao trước đây, nhưng hiện nay không có mấy diễn viên tên tuổi chịu bỏ sức để tập vở! Anh em ngại tốn sức mà tiền thu vào không thể nào bằng những vở cười cợt mà thời gian dàn tập lại rất nhanh.

Tôi muốn nhấn mạnh: diễn viên là trung tâm của bộ môn sân khấu. Nếu diễn viên cảm thấy tự thân có nhu cầu sáng tạo, có nghĩa diễn viên chịu nghiên cứu kịch bản thấu đáo, chịu tìm hiểu vai diễn, nhân vật, lúc ấy sân khấu sẽ có sinh khí sáng tạo.

* Với rất nhiều vở hài hước vô thưởng vô phạt thì chẳng nói làm gì, nhưng với loại vở đặt ra các vấn nạn xã hội về sự công bằng, chống tiêu cực, về dân sinh một cách sắc sảo... thì khi duyệt vở có được thuận lợi?

- Thời điểm hiện nay với những xung đột gay gắt, những đảo lộn giá trị, theo tôi, rất thuận lợi cho xây dựng kịch. Nhưng ít, còn rất ít vở được viết theo hướng này nên chưa thể kết luận khái quát được.

* Đề nghị ông cho một nhận xét để tạm khép lại chủ đề cuộc gặp gỡ này?

- Những năm 1990, sân khấu kịch TP.HCM đã từng đi đầu trong thể nghiệm, hiện nay nếu xét về mặt đời sống sân khấu thì TP cũng là nơi sôi động nhất nước. Còn giá trị văn hóa của đời sống sân khấu này thế nào vẫn phải tiếp tục tính toán. Theo tôi, cần tái lập cho được không khí đồng sáng tạo - trong mỗi đơn vị sân khấu, trong giới nghệ sĩ với nhau... và sự đồng hành từ phía công luận.