Phóng to

Một vườn cây lộc vừng ở xã Sen Thủy

TT - Cùng với chuyện xây biệt thự, mở nhà hàng sân vườn... hay giản đơn là chơi vài cây cổ thụ trong vuông sân mà cây lộc vừng ở vùng rừng Quảng Trị, Quảng Bình đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt diệt. Những cuộc săn lùng cây cảnh đã khiến nhiều cánh rừng bị đào bới một cách “dã man”, nhiều quãng sông có nguy cơ sạt lở...

“Cứu hộ” lộc vừng

Lộc vừng, loại cây mỗi độ xuân về lại trổ những mầm lộc hồng tươi, nõn nà mà theo quan niệm của dân chơi cây cảnh thì mang tới... tài lộc nên được nhiều người mê. Ai đã thấy những cây lộc vừng quanh hồ Gươm ở Hà Nội với vẻ đẹp của hoa rụng như tấm thảm hồng trên mặt nước thì hiểu sức quyến rũ của nó với giấc mơ tài lộc.

Còn với những dòng sông của vùng đất miền Trung vốn dốc và thường xói lở vào mùa lũ thì cây lộc vừng như một hiệp sĩ của bờ sông nhờ bộ rễ dày, gân guốc vững chãi bám sâu vào đất, góp phần giữ bờ sông, chưa kể vẻ đẹp của nó với ngàn lộc nõn khi xuân đến...

Phóng to

Hai cây lộc vừng vừa được một chủ khách sạn ở Đông Hà mua về trồng trước sân

Từ đầu năm 2003 trở lại đây, khi những đại lý thu mua cây lộc vừng từ phía Bắc vào đặt trước tiền cho cơ sở thu gom và có bao nhiêu chở bấy nhiêu..., hàng vạn gốc lộc vừng cổ thụ đã theo xe ra tận Hà Nội, Nam Định... làm đẹp những trang trại, biệt thự.

Thậm chí nghe nói lộc vừng qua cả... Trung Quốc. Chúng tôi men theo triền sông Thạch Hãn, từ phía đập Trấm ngược lên Ba Lòng, hai bên bờ vẫn thấy những khoảnh đất bị bới đào nham nhở, dấu vết của những gốc lộc vừng bị bứng đi. Đấy chính là mối đe dọa xói lở khi mùa lũ lụt đang đến gần.

Đứng trước tình trạng lộc vừng bị tấn công dữ dội trên các vùng rừng đầu nguồn sông Thạch Hãn, vùng Ba Lòng, Triệu Nguyên... Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Trị đã tung quân lên hồi đầu tháng bảy và thu giữ gần 300 gốc ngay tại khu vực tràn của đập Trấm. Chi cục kiểm lâm thông báo rộng rãi ai là chủ số lâm sản nói trên đến nhận nhưng chẳng ai “dại gì mà nhận”.

Tuy nhiên, tại địa bàn này không ai không biết có hai vị “trùm lộc vừng” là Lê Sơn và Nguyễn Thị Bông ở thôn Như Lệ, xã Hải Lệ, Hải Lăng. Ông Tống Phước Châu, hạt trưởng Hạt Kiểm lâm (HKL) huyện Hải Lăng, cho biết trước đó hạt đã bắt giữ và xử phạt nhiều vụ khai thác trái phép cây lộc vừng.

Cuối tháng 6-2003, hai ôtô 74K 2649 và 34K 5215 do Lê Văn Thành và Hoàng Ngọc Sơn lái đã bị xử phạt khi đang chở 70 gốc lộc vừng ra Nam Định cho chủ hàng Lê Sơn. Chủ phương tiện bị phạt 1,5 triệu đồng, chủ hàng bị phạt 700.000 đồng về hành vi vận chuyển trái phép lâm sản.

Liền sau đó một chủ phương tiện khác là Trần Ngọc Dân quê Nam Trực, Nam Định cũng bị xử phạt khi đang chở 40 gốc lộc vừng cho chủ hàng Ngô Thị Bông. Dân bị phạt 1 triệu đồng, còn chủ hàng bị phạt 500.000 đồng...

Nhưng chuyện thu giữ số cây cổ thụ không dừng ở đấy. Sau khi mang hàng trăm gốc về trụ sở HKL Hải Lăng, không thể để cây chết khô, hạt đã phải “cứu hộ” bằng cách trồng lại số cây này trong khuôn viên của hạt.

Đất không đủ trồng, nước không đủ tưới, anh em bèn san sẻ cho HKL huyện Triệu Phong 130 gốc lộc vừng cổ thụ nhờ cứu hộ giùm. Cả mấy tháng hạn hán vừa qua ở Quảng Trị, anh em trong các HKL thay nhau che chắn và tưới nước hàng trăm gốc cây như thế.

Chiều 15-9, trao đổi với cán bộ của hai HKL, chúng tôi được biết chỉ có số cây được cứu hộ ở HKL Triệu Phong đã được UBND tỉnh đồng ý cho phép chuyển giao cho Công ty Công trình đô thị đưa ra chăm sóc tại lâm viên Đông Hà, còn hàng trăm gốc ở HKL Hải Lăng vẫn tiếp tục được... cứu hộ. Và đến nay số cây lộc vừng nói trên vẫn trổ... lộc trong vườn HKL.

Sau những đợt ra quân và xử phạt quyết liệt của ngành kiểm lâm Quảng Trị, cơn sốt lộc vừng tạm lắng xuống ở địa bàn này. Nhưng lộc vừng ở khu vực giáp ranh hai tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị vẫn tiếp tục bị đào bới và bị đưa về nằm ở ven quốc lộ, như một rừng cổ thụ.

“Xí nghiệp liên hiệp”... cây lộc vừng!

Trên một chặng đường ven quốc lộ từ cuối xã Vĩnh Chấp (Vĩnh Linh, Quảng Trị) ra xã Sen Thủy (huyện Lệ Thủy, Quảng Bình) là hàng chục khu vườn trồng đầy cây lộc vừng - cổ thụ có, vừa vừa có, trồng trong chậu, trồng giữa vườn, có nhiều khu vực được che lá tránh nắng... Nghĩa là hình như bao nhiêu cây lộc vừng trên rừng xanh đã được đội quân săn tìm mang hết về bày biện ngay “mặt tiền quốc lộ” này như thể một xí nghiệp liên hiệp cây lộc vừng.

Ngay trước trụ sở UBND xã Sen Thủy là một “đại lý lộc vừng” với cả trăm cây từ cỡ nhỏ (giá 100.000 - 200.000 đồng) đến loại lộc vừng cổ thụ mà theo lời chị Vân, chủ quán, giá 4-5 triệu/gốc!

Chồng chị, anh Dực, đứng ra thu mua cây, có khi theo thợ đào gốc lên tận rừng xanh đem cây về chăm cho nảy chồi đâm lộc mới bán lại cho các chủ cơ sở cây cảnh từ miền Bắc.

Cam, một dân chuyên săn cây lộc vừng, cho chúng tôi biết: trước đây chỉ tìm những cây nhỏ chở vào Đông Hà hoặc ra Đồng Hới bán cho vườn cảnh trồng vào chậu, chứ chưa đến mức săn cổ thụ như lúc này.

Bây giờ khi tìm được cây, nhiều khi trừ chi phí rồi cũng kiếm được vài trăm ngàn đồng/ngày. Sống ở vùng đất nổi tiếng nghèo nhất nước mà thu nhập như vậy thì ngoài sự mong đợi nên chuyện săn lộc vừng đã kéo hàng loạt thanh niên trai tráng vào cuộc.

Giờ đây để kiếm một cây “được mắt”, theo lời Cam, phải đi xa hàng chục cây số, sau đó thuê xe chở về bán lại cho các chủ vựa cây.

Giờ đây cả một vùng quê Sen Thủy trở thành xí nghiệp liên hiệp... cây lộc vừng mà hầu như không ngày nào không có xe đến chở cây đi.

Có một điều băn khoăn mãi: cũng một loại cây ấy, cùng một vùng đất nhưng ở Quảng Trị việc khai thác mua bán, vận chuyển bị xử phạt nặng nề, còn ở ngay xã Sen Thủy - địa đầu tỉnh Quảng Bình - lại diễn ra công khai, rầm rộ. Và như thế lời kêu cứu của loài cây này vẫn còn khẩn thiết cùng với những dòng sông, khe suối đang bị đe dọa lở trôi...