Kiết hóa hung

Chào đời tháng 10-2020 tại Ấn Độ, mang trong mình 11 đột biến, trong đó có các đột biến protein gai (D614G, P681R, L452R, E484Q) không mấy đặc sắc. Bởi thế lúc mới ra ràng, Delta - lúc ấy có tên B.1.617, chỉ được coi giò coi cẳng “trói gà không chặt”, nhưng sau đó nhanh chóng cho nhân loại biết đá biết vàng.

Thân thủ bất phàm

Những việc Delta thi thố được đến lúc này gần như xô đổ mọi kỷ lục:

- Chỉ số lây nhiễm R0 = 6, tức 1 lây cho 6 người, gấp 3 lần chủng gốc Wuhan.

- Tải lượng virus tại mũi họng cao gấp 1.000 lần, cho phép các F0 bắn ra không khí một bãi virus dày đặc khi ho/hắt hơi, và chỉ mất vài giây là đáp vào nạn nhân xớ rớ gần nhất.

- Thời gian ủ bệnh rút xuống 4 thay vì 6 ngày. Trong vòng 3 ngày đủ tạo chu kỳ mới.

- Chu kỳ ngưỡng CT cực thấp, làm tải lượng virus tăng cao (CT>33 thì virus không còn khả năng lây nhiễm).

Max speed ngang thủy đậu

Tất cả, theo CDC, đưa Delta lên hàng max speed, lây nhiễm nhanh hơn cúm mùa, đậu mùa và ngang ngửa thủy đậu, quán quân hàng thế kỷ qua. Delta hiện đã thôn tính hơn 142 quốc gia, chỉ chừa Nam Mỹ, nhưng khu vực này sẽ sớm quy hàng. Nhiều nơi túm đại một F0 đè ra test là lòi ra Delta.

Delta tăng độc lực?

Chưa có bằng chứng Delta gây bệnh nặng hơn hay tăng tỉ lệ tử vong; dù dồn dập nhiều báo cáo dường như biến thể này khiến người mắc dễ nhập viện hơn và dễ rủi ro dẫn đến tử vong hơn, đặc biệt ở người chưa tiêm chủng, mắc bệnh nền. Đây là vấn đề gây bất đồng, thậm chí có ý bảo Delta là chủng “miệng hùm gan sứa”.

Triệu chứng có khác?

Không rầm rộ sốt, ho, mất vị giác/khứu giác đùng đùng, triệu chứng Delta thường không hơn cơn cảm mạo, thậm chí cơn dị ứng. Nhiều F0 tròn xoe khi biết mình Delta (+) nhưng không có lấy khó ở nào.

Delta tấn công người trẻ?

Cũng vậy, chưa có bằng chứng Delta “già không bỏ, nhỏ hổng chê”, dù không ngày nào không có báo cáo về tình hình nam thanh nữ tú mắc bệnh và bệnh nặng tăng vọt. Cả trẻ con, “vùng DMZ” mà người ta hy vọng Delta chừa ra, cũng đang cho thấy biến thể này chẳng màng kính già yêu trẻ. Liên quan, có nhiều ý kiến trấn an rằng số F0 nhí rộ lên chỉ là kết quả gián tiếp của việc trẻ con chưa được phủ vắc xin.

Hiệu quả của vắc xin?

Rõ đây mới là câu hỏi chốt hạ: các vắc xin nhà ta đánh đấm thế nào với cường địch Delta? Tình hình chung khả quan. Các tay đấm chúng ta đang có đều đủ cơ đọ Delta, dù chúng quả có giở chút nghề tránh thoát kháng thể nhưng may mắn không điêu luyện lắm.

Biểu dương nhanh, 2 mũi Pfizer hiện đạt hiệu quả 88% ngừa ca bệnh có triệu chứng do Delta; trong khi 2 liều AstraZeneca khiêm tốn hơn với 65% trước Delta. Riêng khoản giảm bệnh nhập viện và thở máy thì các vắc xin vẫn tiếp tục vững như bàn thạch. Xem thử một nghiên cứu rạch ròi: tỉ lệ tử vong ở các biến thể trước khoảng 1,9%; nhưng cho đến nay con số này của Delta chỉ vào khoảng 0,3%.

Tiêm hay không vẫn lây tốt!

Một thông tin chạnh lòng là Delta sinh ra lượng virus như nhau ở người đã tiêm và chưa tiêm chủng. Đồng nghĩa, tuy hơn thua khoản khó ở, nhưng cả hai bình đẳng nhau khoản lây cho thiên hạ.

Đổ bể toan tính

Với từng ấy thân thủ, Delta đang làm đổ bể nhiều toan tính. Các nhà dịch tể học phải tính “phá giá” miễn dịch cộng đồng, không còn 70% mà là 90% hơn không bớt một xu. Bi quan còn có ý cho rằng với Delta thì miễn dịch cộng đồng là... ảo ảnh, chỉ nghe chứ không bao giờ thấy!

Khắp nơi thi nhau tái lockdown, hôm qua mới trống giong cờ mở, hôm sau “dây giăng đầy trước ngõ”, chèo kéo lại người mang khẩu trang và xét lại độ quyền lực hộ chiếu vắc xin... Không thể nghiêm túc hơn, người ta đang tính kế ngừng đếm F0 để lên kế hoạch một cuộc đại đồng sống chung với COVID-19 như cúm mùa.

Địch mạnh nhưng ta đang đổi thế

Có thể ngay ngày mai những “chỉ số” về Delta sẽ khác, nhưng với mổ xẻ trên đủ hình dung về biến thể chết dẫm này. Tóm lược, có 3 vấn đề nổi cộm của Delta, đó là lây lan nhanh, dễ dẫn đến bệnh nặng và kháng một phần vắc xin, độ chắc chắn giảm dần.

Viễn cảnh COVID-19 trở thành đại dịch dài nhất lịch sử hiện tiền. Nói vậy, nhưng cục diện vẫn đang sáng cửa. Địch đang thắng thế nhưng cuộc chiến chưa kết thúc, và chúng ta đang thay đổi chiến thuật. Miễn dịch cộng đồng dù ì ạch nhưng vẫn nhích lên; và chừng nào nhân loại chưa đủ 2 mũi vắc xin vào cơ Delta, thì chừng đó còn chưa thể nói mèo nào cắn mỉu nào.

Mũi thứ 3 tranh cãi

Cả các hãng vắc xin, trước đó nói cứng “dù trai hay gái chỉ hai là đủ”, cũng đang thúc giục các thân chủ xúc tiến mũi thứ 3, gia cố thêm miễn dịch, mặc thế giới mặt nặng mày nhẹ nhau chuyện “kẻ ăn không hết người lần không ra”.

Khi nào Delta... suy yếu?

Ghê gớm thế nào nhưng như bao virus, Delta rồi cũng đến hồi thoái trào. Dự đoán lạc quan nhất vào khoảng tháng 9 hay 10 năm nay, Delta hết hơi. Có điều lại lo kẻ này đổ là cơ hội cho kẻ khác ngoi lên. Không đợi lâu, tin xấu về biến chủng Lambda kháng vắc xin liên tiếp giội về, nguy cơ đánh đổ thành trì cuối cùng của chúng ta là vắc xin. Cười ra nước mắt, WHO còn lo không... đủ chữ cái Hy Lạp để đặt tên cho các biến thể!