Con gấu đã… chọn nhầm người

Chiều 16-7-2020, hai vợ chồng bà Rumiko Sasaki đã đã tận dụng thời gian ngày dài giữa mùa hè để làm cỏ trong vườn sau của họ, ở thị trấn Kitahiroshima thuộc quận Yamagata, tỉnh Hiroshima, Nhật Bản.

Vào khoảng 5g30 chiều, bà Sasaki bất ngờ nghe chồng mình hét lớn: “Có một con gấu!”. 

Khi đứng lên từ nơi đang nhổ cỏ, bà đã thấy đúng là có một con gấu trong vườn nhà. Đó là một con gấu đen, cao khoảng 1,5 m (chiều cao trung bình của loài gấu đen châu Á và, nếu là con đực, có lẽ nặng khoảng 180 kg). 

“Nó đứng đó, và nó tới ngay trước mặt tôi, nhắm thẳng vào mặt tôi với móng vuốt của nó.” – bà kể. 

Thay vì bỏ chạy, mà chắc cũng không kịp chạy trốn, bà Sasaki đã hét vang và dùng tay không đánh con gấu. “Tôi nghĩ rằng tôi đã đánh nó một vài cái. Rồi nó bỏ chạy.” – bà kể với kênh Truyền hình Nhật Bản NTV News.

Bà Sasaki kể lại chuyện “tay không đánh gấu” với đài truyền hình Nhật Bản NTV (NTV News)

“Dĩ nhiên không phải tất cả các ông nội đều có thể khoe rằng họ đã chiến đấu với một con gấu đen châu Á, và đã khiến nó chạy trốn khỏi vườn sau của họ.” - bản tin của Sora News 24 (21-7-2020), viết – “Nếu chỉ nghe kể về chiến công đó của bà Rumiko Sasaki, bạn có thể tưởng tượng rằng Sasaki là một… chuyên gia võ thuật, hoặc vận động viên thể hình đáng sợ. Tuy vậy, Sasaki chỉ là một công dân nhỏ nhắn, tốt bụng - một bà ngoại 82 tuổi.” 

Trước cuộc phản công bất ngờ của bà Sasaki, con gấu đã chạy trốn vào khu rừng gần đó, và đó là lần cuối nó được nhìn thấy kể từ hôm ấy. Câu lạc bộ săn bắn địa phương, được gọi là “Kuma Rangers” (tức Kiểm lâm Gấu), đã đặt ba lồng bẫy trong rừng, và đang tiếp tục tuần tra trong khu vực. 

Bà Sasaki bị vài vết trầy xước trên mặt, và phải khâu vết thương trên mũi. Dù sao, đó chỉ là những vết thương nhẹ, so với hậu quả có thể sẽ rất thảm khốc nếu bà bị con gấu tấn công hết sức. 

Theo gia đình bà Sasaki, đây là lần đầu tiên có một con gấu xuất hiện trong vườn nhà họ. Từ tháng 4 đến tháng 6 năm nay, trong cả tỉnh Hiroshima đã có 252 trường hợp nhìn thấy gấu, nhưng đây là cuộc tấn công đầu tiên của gấu đen vào con người Hiroshima. 

Để phòng ngừa, hiệp hội săn bắn ở Hiroshima khuyến nghị những người đi vô rừng hay lên núi cần đeo chuông, radio hoặc các thiết bị gây tiếng ồn khác, như điện thoại di động, để tránh làm cho lũ gấu giật mình, khiến chúng dễ có những phản ứng dữ dội. 

Đâu phải ai cũng là… “Ngư dân Karate”

Bốn năm trước vụ bà Sasaki dùng tay không đánh đuổi gấu ở Hiroshima, từng có một ông đánh cá 63 tuổi ở tỉnh Gunma bên Nhật cũng tay không đánh gấu, nhưng mà đánh bằng… võ Karate hẳn hoi, hồi năm 2016. 

Theo J-Cast News, đó là một ngư dân lớn tuổi ở Naganohara. Lần ấy, lúc ông đang câu cá bên sông Jizo ở tỉnh Gunma, bất chợt có một con gấu đen cao gần 2m xuất hiện và vồ lấy ông. May mà vụ tấn công đó cũng không dẫn tới một kết cuộc bi thảm, vì ông ngư dân nọ tình cờ lại là một… cao thủ Karate, tuy ẩn danh nhưng rất giỏi nghề võ ở địa phương. Ông đã tấn công liên tục vào mắt và mặt con gấu, cho tới khi nó bỏ chạy.

"Con gấu rất khoẻ. Khi nó nhảy vào tôi, nó gần như đánh gục tôi. Tôi nghĩ mình chắc chết, nhưng tôi vẫn đánh vào mắt nó, khiến nó quay lưng bỏ chạy"- ông ngư dân giấu tên ấy kể lại. 

Ông ta bị trầy xước và bầm tím vài chỗ, nhưng vẫn có thể tự lái xe tới bệnh viện ngay sau đó để được chăm sóc.

Từ các báo cáo thường xuyên hơn về việc nhìn thấy gấu, chính quyền địa phương đã khuyên người dân chớ nên bắt chước vị “Ngư dân Karate”. Họ khuyên dân chúng rằng: “Nếu nhìn thấy một con gấu, bạn đừng giao chiến với nó. Hãy lặng lẽ rời đi và báo cáo với chính quyền.”

Gấu đen châu Á (tên khoa học là Ursus thibetanus), còn được gọi  là gấu đen Tây Tạng, gấu đen Himalaya, hoặc… “gấu ngựa” – trong cách gọi quen thuộc ở Việt Nam.

Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đã xếp gấu đen châu Á vào danh sách các loài dễ bị tổn thương, chủ yếu do nạn phá rừng và săn bắn để “khai thác” các bộ phận cơ thể của chúng. Ảnh: Inquirer. 

Gấu đen sẽ mất tiệt, chỉ còn mỗi… cái tên?

Gấu đen châu Á thường sống ở các khu vực miền núi, song tập trung nhiều nhất ở ba đảo Kyushu, Shikoku và Honshu của Nhật Bản.

Trong hơn 200 năm qua, dân số gấu đen châu Á đã sụt giảm nhanh chóng ở Nhật Bản vì nạn phá rừng, vì săn trộm, và do cả sự “đụng độ” nghiêm trọng của chúng với con người ở các vùng nông thôn. Gấu đen đe dọa cả gia súc, gia cầm, và cũng làm giảm giá trị cây trồng do tập tính hay tước vỏ cây của chúng. 

Gấu đen ở Nhật Bản thường “đột kích” các loại cây lương thực chính như măng, gạo và khoai lang trong mùa xuân và mùa thu, còn mùa hè thì chúng “tấn công” dưa hấu, mận và bắp. Lũ gấu cũng đã trở thành một mối phiền toái với ngành khai thác gỗ ở Nhật Bản, do chúng quen thói tước vỏ cây ngay cả trên những cây được đánh dấu để chặt hạ. 

Gấu đen châu Á có thể rất hung dữ với con người - những kẻ thường xuyên bẫy hoặc giết chúng để làm thuốc cổ truyền, thậm chí gây nguy hiểm với cả những người tình cờ gặp chúng. Năm 2016, ở Nhật Bản có tới bốn vụ gấu tấn công gây chết người ở tỉnh Akita, trong mùa thu hoạch măng. Trường hợp thứ năm là một cô gái  - nhân viên của công viên Safari ở tỉnh Gunma, đã chết vì bị gấu tấn công ngay trong xe của cô. 

Cảnh báo Gấu đen. Ảnh: Sora News 24.

Bên cạnh đó, một số vụ nhìn thấy và bắt giữ gấu đen châu Á đã xảy ra trong khu dân cư. Chẳng hạn, hồi 2018, một con gấu đã được phát hiện trong một ngôi nhà ở thành phố Kudamatsu, tỉnh Yamaguchi. Chỉ hai ngày sau, con gấu thứ hai, chưa tới tuổi trưởng thành, đã bị bắt gặp đi lang thang trong một khu dân cư của thành phố Tokuyama - vốn giáp ranh với Kudamatsu. Trước đó, cả hai thành phố này chưa từng có báo cáo về sự xuất hiện của gấu trên địa bàn của họ.

Việc bắt và giết gấu đã trở nên ít phổ biến hơn trong vài chục năm qua, nhưng các thành phố vẫn có quyền loại bỏ và kiểm soát một số động vật để ngăn chặn thảm hoạ kinh tế và giảm thiểu rủi ro cho cư dân địa phương.

Tuy vậy, hiện nay một số khu vực của Nhật Bản đang đề xuất các chính sách bảo vệ mới với gấu đen. Bên cạnh việc tiếp tục “tái định cư” các cá thể gấu, Mạng lưới Gấu Nhật Bản đã khuyến nghị mở rộng môi trường sống phù hợp với gấu hiện có, và tạo hành lang cho động vật hoang dã di chuyển qua một cách an toàn. Họ cũng đề xuất việc gắn thiết bị giám sát cho gấu đen, và hình thành hệ thống theo dõi những con gấu ấy, để có thể nhanh chóng cứu chữa nếu chúng bị mắc bẫy. Quan trọng nhất là Bộ Môi trường Nhật Bản nên cho phép lập những Khu vực bảo vệ các quần thể gấu đen trong tương lai, như Khu vực Shikoku (SDG). 

Nếu không, số lượng gấu đen châu Á sẽ tiếp tục giảm ở Nhật Bản, cho tới lúc sẽ chẳng còn gấu mà chỉ còn mỗi… cái tên. Đó là “điển tích” của vùng Kumamoto ở Kyushu - nơi gấu đen từng tồn tại trước đây, và cái tên Kumamoto theo nghĩa đen, trong tiếng Nhật, có nghĩa là “Nguồn gốc của Gấu”.

Gấu đen châu Á xuất hiện nổi bật trong văn hóa dân gian ở vùng cao Nhật Bản. Trong văn hóa Nhật Bản, gấu đen châu Á thường được gọi là Thần Núi (yama no kami), “Cha Núi” (yama no oyaji), hay “Người Núi” (yamaotoko),...